Klimaatbeleid decentrale overheden: deel 1

Klimaatbeleid decentrale overheden: deel 1

Decentrale overheden spelen een cruciale rol in het bereiken van de Europese klimaatdoelstellingen. Uit onderzoek van Brink Groep blijkt echter dat de meerderheid van de gemeenten de Europese ambities in hun eigen beleid niet vertalen naar concrete lange termijn doelstellingen. In het eerste artikel van een drieluik komen de doelstellingen en prestaties van gemeenten op duurzaamheidsvlak aan bod.

De Europese Unie (EU) heeft op Europees niveau het klimaat- en energiebeleid vastgesteld. De kern van dit beleid vormen de zogenoemde 20-20-20 doelstellingen voor 2020: 20% minder CO2-uitstoot, 20% lagere energieverbruik en 20% duurzame energie opwekking. Dit is voor ieder EU-lid uitgewerkt in eigen doelstellingen die specifiek zijn afgestemd op de mogelijkheden van het land. Voor Nederland zijn deze doelen opgenomen in het recent gesloten Energieakkoord. Deze doelstellingen zijn een energiebesparing van gemiddelde 1,5% per jaar en 14% duurzame energieopwekking in 2020 (en 16% in 2023).

Decentrale overheden spelen een cruciale rol in het bereiken van deze klimaatdoelstellingen. Het Rijk heeft daarom in het Klimaatakkoord 2007-2011 en de Lokale Klimaatagenda 2011-2014 met gemeenten, provincies en waterschappen afspraken gemaakt voor een actieve bijdrage aan de nationale en Europese klimaatdoelstellingen. De wijze waarop deze partijen hieraan invulling geven staat echter vrij. Hierdoor zijn de inspanningen die gemeenten en provincies leveren sterk afhankelijk van de eigen politieke ambities.

Brink Groep heeft onderzoek gedaan naar de duurzaamheidsambities van de decentrale overheden. Daarbij is onderzocht in hoeverre de Europese en nationale doelstellingen door provincies en gemeenten in hun eigen beleid worden vertaald naar concrete lange termijn klimaatdoelstellingen. In het onderzoek is gebruik gemaakt van de begin 2014 vigerende beleidsdocumenten.

Gemeenten

Duurzaamheid staat bij gemeenten hoog op de politieke agenda. Bijna 95% van de gemeenten hebben het thema duurzaamheid opgenomen in hun coalitieakkoord. De Europese klimaatdoelen worden echter door de meerderheid van de gemeenten in hun eigen beleid niet vertaald naar concrete lange termijn doelstellingen. Slechts circa 44% van de gemeenten heeft een concrete doelstelling vastgesteld. Hiervan streven de meeste gemeenten naar energie-, klimaat- of CO2-neutraliteit. Daarnaast zijn er veel gemeenten die een andere concrete doelstelling hebben. Dit zijn veelal één of meerdere doelen van de Europese 20-20-20 doelstellingen.

De meerderheid van de gemeenten (circa 56%) heeft dus geen concrete doelstelling. In hun beleid staat doorgaans dat ze een bijdrage willen leveren aan de Europese en/of nationale doelstellingen. Daarnaast hebben ze veelal een aantal kwalitatieve ambities opgenomen die meer toezien op de rol van overheid. Het stimuleren van duurzaam bouwen, het faciliteren van lokale duurzame projecten en het verduurzamen van de eigen gemeentelijke organisatie zijn in deze kwalitatieve ambities belangrijke terugkerende thema's. Dit zijn bijvoorbeeld doelstellingen om het energieverbruik van de gemeentelijke gebouwen of de openbare verlichting te verlagen. Alleen hebben deze doelen geen betrekking op de hele gemeente en worden daarom in dit onderzoek niet aangemerkt als een concrete doelstelling.

Omvang gemeenten

Uit het onderzoek blijkt dat de grote gemeenten met relatief veel inwoners duidelijk voorop lopen. Ze hebben ten opzichte van kleine gemeenten beduidend vaker een concrete doelstelling. Gemeenten met meer dan 100.000 inwoners hebben in 93% van de gevallen een concrete doelstelling, terwijl dit percentage bij gemeenten tot 25.000 inwoners maar 25% is. Ook hebben de grotere gemeenten doorgaans een hoger ambitieniveau. De vijftien grootste gemeenten hebben bijvoorbeeld allemaal een ambitie die verder gaat dan de Europese 20-20-20 doelstellingen.

De kleinere gemeenten hebben minder vaak een concrete doelstelling. Ook beschikken ze doorgaans niet over een concreet uitvoeringsprogramma om hun doelstellingen te realiseren. De oorzaak hiervoor ligt waarschijnlijk in de beperktere financiële mogelijkheden. Het vaststellen van een concrete doelstelling vraagt namelijk om substantiële investeringen in een monitoringssysteem om de voortgang te meten.

De kleine en middelgrote gemeenten zouden hierdoor meer op regionaal niveau moeten gaan samenwerken. Er zijn al gemeenten die nauw samenwerken en op regionaal niveau hun ambities vaststellen. Dit zijn bijvoorbeeld Regio Holland Rijnland (600 kiloton CO2-reductie in 2030 en 14% duurzame energieopwekking in 2020) en Stadsregio Rotterdam (40% CO2-reductie in 2025 t.o.v. 1990).

Deel twee: klimaatprestaties

In het tweede deel van dit drieluik artikelen brengt auteur Vincent Nowee van Brink Groep onder andere de klimaatprestaties van gemeenten en provincies naar voren.

Gerelateerde artikelen, events & downloads

c21 c225
Dertig jaar duurzaamheid met Paul van Bergen

Dertig jaar duurzaamheid met Paul van Bergen

Om hem Mr. Duurzaamheid te noemen, gaat wellicht net een stapje te ver, maar al ver voordat duurzaamheid een begrip was, was dit voor Paul van Bergen, directeur ...

Lees verder

c21 c225 c243 c265
Kijkje in de keuken bij verduurzaming industrie

Kijkje in de keuken bij verduurzaming industrie

Met de klimaatdoelstellingen en forse ambities voor verduurzaming van ons kikkerlandje in het achterhoofd, is kennisdeling onontbeerlijk. Dat houdt niet op bij ...

Lees verder

c21 c225
Seawood Materials winnaar Ruud van Berkel Award '24 

Seawood Materials winnaar Ruud van Berkel Award ...

Tijdens de Dutch Design Week in Eindhoven deze week is de tweede Ruud van Berkel Award uitgereikt. De winnaar van dit jaar is SeaWood Materials: een 100 procent ...

Lees verder

c21 c225 c237
Zo zorg je voor maximale waarde in beheer- en onderhoudstrajecten

Zo zorg je voor maximale waarde in beheer- en ...

Wat zijn beweegredenen voor bedrijven om hun gebouwen duurzamer, meer circulair en gezond te maken? En hoe zorg je dat je maximale waarde levert in beheer- en onderhoudstrajecten? ...

Lees verder

c21 c225
Aantal ondertekenaars Toekomstbestendig Bouwen groeit door

Aantal ondertekenaars Toekomstbestendig Bouwen ...

Het aantal organisaties dat zich aansluit bij het platform Toekomstbestendig Bouwen blijft groeien. Het convenant werd tijdens het congres Toekomstbestendig Bouwen ...

Lees verder

c21 c225 c237
Gebruik bij duurzaamheid meer gezond verstand

Gebruik bij duurzaamheid meer gezond verstand

‘Gebruik meer gezond verstand bij verduurzaming’, is de stellige overtuiging van Debbie van Noort en Daniel Strumphler van Turner & Townsend. Omdat ...

Lees verder

c21 c225
De achterstand op klimaatdoelen oplossen

De achterstand op klimaatdoelen oplossen

De CO2-uitstoot daalt te langzaam en Nederland loopt uit de pas als het gaat om het invullen van klimaatdoelstellingen: de kans dat het wettelijke klimaatdoel van ...

Lees verder

c21 c41 c225
Excursie Rotterdam de Boer op tijdens Klimaattop GO 2024

Excursie Rotterdam de Boer op tijdens Klimaattop ...

De excursie ‘Rotterdam de Boer op’ van Natuurmonumenten en Klimaattop Gebouwde Omgeving laat je het resultaat van zestien jaar samenwerking tussen gemeenten, ...

Lees verder

c21 c185 c225 c237 c261
Het jaar van de waarheid

Het jaar van de waarheid

2050 is hét jaar. Dan moet de gebouwde omgeving klimaatneutraal, circulair én klimaatadaptief zijn. Terwijl onze sector anno 2024 vooral kijkt naar ...

Lees verder

c23 c225
“Er zijn genoeg O’s uit de IRO, als je ervoor openstaat”

“Er zijn genoeg O’s uit de IRO, ...

Het ontrafelen van de wereld van Scope 3-emissies is een uitdagende opgave. Maar om compliant te worden, rapporteren CSRD-plichtige bedrijven ook over deze scope, ...

Lees verder

c21 c225
Naar honderd procent hergebruik en nul CO2-uitstoot

Naar honderd procent hergebruik en nul CO2-uitstoot

Ben Bergsma maakte van duurzaamheid de belangrijke kernwaarde bij de VHZ Groep, een groep van bedrijven die zich via verschillende merknamen bezighoudt met kunststof ...

Lees verder

c21 c225 c260
“Wij laten zien wat er al mogelijk is”

“Wij laten zien wat er al mogelijk is”

Om een versnelde opschaling van het gebruik van biogrondstoffen in de bouwsector te realiseren, is Building Balance vorig jaar gestart met de uitvoering van de ...

Lees verder

Reactie plaatsen

keyboard_arrow_up