Tijdens een minisymposium vestigde TNO de aandacht op techniek voor energiepositieve, gezonde en comfortabele gebouwen.

Maximale opwekking van energie – zonthermisch en pv –, optimalisatie van lokale opslag van zowel elektriciteit als warmte en minimalisatie van energiegebruik met behoud van een gezond binnenklimaat en comfort. Voor zowel bestaande als nieuwbouw. Volgens TNO-program Director Buildings & Infrastructures Peter Paul van ’t Veen zijn dat de 3 grote technologische uitdagingen. Die ambities heeft TNO vastgelegd in een kennisagenda. Daarnaast werkt het onderzoeksinstituut aan NeroZero-woning, die ze in het voorjaar van 2018 wil presenteren.

Blootstelling aan fijnstof in de woning

Willem Koppen van Koppen Bouwexperts is TNO-partner bij de realisatie van de NeroZero-woning in Heerhugowaard. “De vraag is of energiezuinige nieuwbouw en renovatie ook tot daadwerkelijk gezonde en comfortabele woningen leidt. Duurzaamheid en energiebesparing mag niet ten koste gaan van de gezondheid van mensen. En natuurlijk moet het betaalbaar zijn. Het Bouwbesluit voorziet daar niet in, want de definitie is gebaseerd op ‘aanvaardbare risico’s’. Comfort en gezondheid zijn slechts minimaal omschreven. En dan nog als ondergrens, dus slechter mag niet.”

Vervolgens ging Koppen in op een TNO-rapport over de invloeden in en buiten gebouwen op de gezondheid van de mens. “Ik dacht altijd dat het met verkeer te maken had”, meldde hij over fijnstof. “Maar wist u dat 73% van de blootstelling aan fijnstof in de woning plaatsvindt? Elke microgram fijnstof per m2 verkort uw leven met 21 dagen? En, dat bij u in de keuken de concentratie fijnstof vaak hoger is dan tijdens een smogdag in Peking?”

Ook ging Koppen in op de gevaren van formaldehyde in de woning en de noodzaak van ventileren. “In een doucheruimte is 4 uur ventileren nodig om vochtigheidsgraad op normaal niveau te krijgen. Hou daarom op met energielabels en kom met gezondheidslabels. Gezondheid is een grondrechtelijk iets.”

Zuid-Holland wil energie-opgave aanpakken

Vanuit de opstelling van een energie-agenda zoekt de provincie Zuid-Holland naar samenwerking om de geformuleerde ambities te realiseren. Beleidsmedewerker Provincie Zuid-Holland Rindert Groeneveld gaf zijn gehoor een kijkje in de keuken. “De provincie ziet een nieuwe rol voor de overheid. Samen met de maatschappelijke partijen willen we de energie-opgave aanpakken. De provincie moet daarbij duidelijk zijn over de richting, de termijn en de kaders. Kennis delen en van elkaar leren staat centraal.”

Vervolgens maakt hij met een groot aantal concrete voorbeelden: “Vanaf 2020 gaan we onder meer in de Hoekse Waard alleen nog maar gasloos bouwen. Elk plan dat er nu nog ligt op basis van gasaansluitingen, gaat de provincie herbeschouwen. Gasloos bouwen nemen we ook op in de provinciale verordening, ook al schrijft de wetgever dat nog niet voor.”

Lat hoger bij vernieuwd Lente-Akkoord

“We willen niets meer of minder dan een kanteling in de woningmarkt”, zei Claudia Bouwens namens Lente-Akkoord. “Energie mag niet langer een kostenpost zijn, maar moet een unique buying point worden voor de eigenaar en de bewoner. Dat kan ook omdat we nu al woningen met een nul-energierekening realiseren. Maar het is niet alleen maar energie. Het belangrijkste is dat woningen gezond, betaalbaar en comfortabel moeten zijn. Hoe matchen we dus de technische hoogstandjes met de klantverlangens? We moeten veel preciezer worden met ontwerpen en berekenen, uitvoeren en opleveren van woningen. Hoe we dat gaan doen, wordt het doel van het Lente-Akkoord.”

Daarna ging zij met praktijkvoorbeelden in op diverse woningprojecten van Lente-Akkoord-partners, inclusief een uitleg over BENG 1,2 en 3. Uit het Lente-Akkoord komt ook het ZEN-platform voort, dat aan de slag gaat met Zeer Energiezuinige Woningen. “Voor 1 januari 2018 moeten deelnemers aan het ZEN-platform een project starten en bij oplevering toetsen. Het gaat om 54 bedrijven met 1.600 nieuwbouwwoningen die ZEN worden.” Daarbij zijn er wel wat zorgen. De berekeningen voor de aangeleverde projecten toonden deze zomer nog aan, dat nog niet alle 3 de BENG-indicatoren – met name de eerste – al worden gehaald.

Oplossingen voor verduurzamingsvraagstuk

Met diverse proefopstellingen maakte TNO voor de deelnemers van het symposium zichtbaar dat het onderzoeksinstituut hard werkt aan oplossingen die een bijdrage kunnen leveren aan de energietransitie. Samen met partners is ze als eerste erin geslaagd een werkend prototype op significante schaal te realiseren voor verliesvrije opslag van zonnewarmte. Op basis van zouthydraten. Hiermee is in principe warmteopslag in woningen mogelijk die zo energiepositief kunnen worden. Onderzoek richt zich nu op het compacter, efficiënter en betaalbaarder maken van dit systeem.

De adaptieve gebouwschil Adaptiwall

Andere proefopstellingen lieten onder meer de toepassing van warmtepompen, effectieve ventilatie-oplossingen (KookVent) voor de keuken als fijnstofbron, een adaptieve gebouwschil (Adaptiwall) en energie- en ventilatieprestaties zien (SecureVent). De interesse in de getoonde oplossingen was groot en maakte duidelijk dat TNO volop aan de slag is met oplossingen voor het energie- en verduurzamingsvraagstuk rondom woningbouw.