We willen doorbouwen. Voorzien in maatschappelijke behoeften rondom woonruimte. En dat willen we ook duurzaam doen, met het oog op het milieu en de toekomstbestendigheid van de gebouwde omgeving. Maar welke mogelijkheden hebben we hiervoor, als het elektriciteitsnet overvol zit? In gesprek tijdens Bouwpoort 2025 in Nieuwspoort te Den Haag, over oplossingen.

Het is aan dagvoorzitter Annet Veenstra om het onderwerp in te leiden: “Onlangs kwam de top van de industrie bij elkaar. Want de industrie krimpt en de stijgende energieprijzen zijn een fors probleem. En bij verduurzaming is er geen zwaardere aansluiting mogelijk op het stroomnet, waardoor klimaatimpact stagneert. Wij gaan daarom vandaag op zoek naar oplossingen.”

Proactief netten ontwikkelen

Koren op de molen van Laurens de Vries van TU Delft, die de kansen van ons energienet bespreekt met deelnemers. Als expert op het gebied van marktontwerp en -regulering in de energiesector en op het vlak van integratie van energiesystemen wist hij te inspireren, om verduurzaming geen halt toe te roepen maar er juist steviger op in te zetten. Eerst brengt Laurens de opgave scherp in beeld: “Het stroomnet moet misschien wel verdrievoudigen. En we moeten keuzes maken terwijl er onzekerheid is over waar we met transities uitkomen. Hoe kun je met die wetenschap proactief netten ontwikkelen?”

Netbeheerders investeren, vanaf 2025 oplopend naar 8 euro miljard euro per jaar. Dat doen ze om congestie, het verbruiken van grote hoeveelheden stroom op dezelfde piekmomenten, te voorkomen. Het is dus niet zo dat congestie de hele dag door ontstaat. Laurens: “Net als een snelweg in de spits en erbuiten. Huidige managementmethoden zijn niet subtiel en daar valt dus nog een wereld te winnen. Bijvoorbeeld in het slim lokaal oplossingen zoeken en het integreren van de planologie van het gebied met netbeheer.”

Laurens de Vries: "Huidige managementmethoden zijn niet subtiel en daar valt dus nog een wereld te winnen."

Planologie en netbeheer

Een beetje congestie kan de maatschappij op sommige gevallen minder kosten dan een nóg zwaarder netwerk. Zo pleit Laurens: “Een net waar nooit congestie optreedt is eigenlijk te groot. Richt je daarom op die planologie in combinatie met netbeheer en kijk welke locaties bijvoorbeeld een energieintensieve vraag hebben. Daarnaast kunnen we iets doen met de aansluitvoorwaarden en de nettarieven.” Daarmee kun je sturen. En Laurens illustreert hoe je dat doet: “Bedrijven kunnen bijvoorbeeld beloond worden bij het niet gebruiken van stroom op bepaalde tijdstippen. Ook te overwegen is operationele controle door de netbeheerder in real time.”

De uitdaging voor de gebouwde omgeving is in één slide te vangen. Hierop zien we dat het verbruik tijdens een koudegolf véél groter is. Dat moeten we dus kunnen doorstaan, geeft Laurens aan. “Dat betekent veel investeren voor iets wat niet vaak optreedt. In de toekomst moet er dan ook opslag van energie zijn, in combinatie met het stroomnet.” Laurens vat samen: “Netcongestie verdwijnt niet en we kunnen er ons ook niet helemaal uitbouwen. Er is best veel flexibele vraag en daarin moeten we een oplossing vinden. Prioriteer investeren, denk na over congestiemanagement en realtime ingrepen.” En wat je volgens hem als gebruiker kunt doen? “In flexibiliteit investeren. En ga aan de slag met energiehubs en warmteopslag.”

Wat is een energiehub?

Een energiehub is een lokale samenwerking tussen gebruikers en producenten van energie. Door een energiehub te worden kunnen gebouwen zelf een elektriciteitsnet beheren en kan er een microgrid ontstaan. Op deze pagina lees je meer informatie speciaal voor eindgebruikers, om hiermee aan de slag te gaan.

Nu de contouren van netcongestie en mogelijke oplossingen bekend zijn, is het tijd voor een panel:

• Jasper Vos van Wienerberger
• Roosmarijn Sweers van Smart Delta Drechtsteden
• Gerja Koldenhof van Stedin
• Harold Lever van Bouwend Nederland

Veranderende businesscase

Na het bevlogen verhaal van Laurens was het aan de panelleden om eens na te denken over de status quo. En welke oplossingsrichtingen zien ze eigenlijk? Jasper laat weten dat de industrie door de grote energievraag tegen een muur oploopt, waardoor deze oplossingen op korte termijn tot wasdom moeten komen. “Uitdagend is dat de businesscase voortdurend verandert. Zo onderzochten we de mogelijke impact van batterijen. Destijds was dit geen overtuigende optie, maar we kijken er nu opnieuw naar. Vooralsnog kiezen wij ervoor om grootschalig te investeren in pv-panelen.” Harold pleit daarbij voor doorbouwen, maar dan wel met de juiste focus: “Alle warmte die je opwekt wil je ook binnenhouden, dus richt je op isolatie.” De Trias Energetica, een driestappenstrategie voor energiezuinig ontwerp, blijft ook anno 2025 van belang.

Roosmarijn Sweers: "We moeten doorbouwen, maar ook beter benutten."

Normering is nobrainer

Hierop gaf Roosmarijn vanuit de Smart Delta Drechtsteden aan dat er kansen liggen in collectiviteit van bedrijventerreinen. “Kijk goed naar wat er in gebieden aanwezig is en welke mogelijkheden er zijn. Wie heeft er de mogelijkheid om duurzame energie te plaatsen. Ga op zoek naar ademende structuren, want door het puur sectoraal te bekijken kom je in ongunstige situaties uit. We moeten doorbouwen, maar ook beter benutten.”

Hierop geeft Gerja aan dat ‘netbewuste nieuwbouw’ zeker mogelijk is. “Kijk maar naar Merwede en ontdek of je dergelijke ontwerpprincipes de norm kunt maken.” Kunnen flexibele tarieven helpen om projecten en verduurzaming van gebouwen en gebieden levensvatbaar te maken? Gerja vervolgt: “Ze zijn interessant, maar sturen achter de meter is tricky. Dat vinden mensen nog spannend. Ik pleit er wel voor om technisch stuurbare apparaten te realiseren. De normering daarvan is een nobrainer. Laurens voegt toe en besluit: “Van bedrijven kun je verwachten dat ze actiever kunnen reageren. Voor particulieren ligt dat lastiger. De consument hoeft en moet niet de hele dag kijken op een app over de stroomprijs. Maak dat toegankelijker.”

Blijf op de hoogte

Op de hoogte blijven over alle ontwikkelingen rondom netcongestie? Bekijk dan het themadossier over dit onderwerp op Duurzaam Gebouwd en schrijf je in voor de nieuwsbrief. Dan houden we je niet alleen op de hoogte van actuele ontwikkelingen rondom duurzaamheid, maar voorzien we je ook van alle informatie die met Bouwpoort te maken heeft.