Het Bouwbesluit kent sinds jaar en dag 5 pijlers; gezondheid, veiligheid, bruikbaarheid, energie en milieu. Door energie en milieu te benoemen als afzonderlijke pijlers creëert de overheid een split incentive die leidt tot hogere kosten en afremmen van innovaties. Beter is om deze onder één noemer te brengen.

2030 vereist halvering milieukosten

Op dit moment wordt hard gewerkt aan de uitwerking van de Transitie Agenda voor de circulaire bouweconomie. Het einddoel 2050 is daarbij helder omschreven: de milieukosten MKI moeten naar Nul en de biodiversiteit hersteld. In de

 Agenda is ook vastgelegd dat we in 2030 al halverwege moeten zijn: ofwel een halvering van de huidige jaarlijkse milieukosten in de bouweconomie. Let wel, de Agenda voor de Bouweconomie wijkt bewust af van de generieke transitieagenda voor de circulaire economie die een halvering van het grondstoffengebruik voorstaat. Een doelstelling die voor de bouw zowel onzinnig als onhaalbaar is.

In het recente onderzoek ‘Materiaalstromen in de bouw en infra’ geven het EIB en Metabolic aan dat klei, grind en zand de grootste materiaalstromen zijn. En als je deze weglaat, beton. Maar je moet voor de circulaire economie niet meten in kilo’s materiaal, maar als de milieuschades die het gebruik van materialen met zich meebrengt. Dan ziet de opgave er opeens heel anders uit. En je moet niet de enormiteit begaan om de grootste materialenstroom, kolen, gas en olie, over het hoofd te zien. Als je wel goed kijkt, en rekent volgens EN 15804, dan is de overeengekomen halvering alleen mogelijk door een zeer sterke reductie van de uitstoot van CO₂ en andere broeikasgassen, zowel in de bouwfase als in de gebruiksfase. Gelukkig en niet toevallig komt dit overeen met de Europese intenties.

Maak het makkelijk

B.J. Fogg leert ons dat gedragsverandering kansrijk is wanneer momentum, motivatie en ‘easy to do’ samenkomen. Organisaties als Apple, Tesla, IKEA en Booking.com hebben dat uitstekend begrepen. Zij hebben dit ‘easy to do’ tot ware kunst verheven. Dus is het advies: maak het gemotiveerde mensen in de bouw, en daar zijn er steeds meer van, op cruciale momenten eenvoudig om een duurzame keuze te maken. In Nederland doen we precies het omgekeerde. Om iedereen tevreden te stellen maken we alles zo ingewikkeld dat het doel geheel uit het zicht verdwijnt. En er vrijwel niets verandert. Breek met de verlammende gewoonte, haal BENG en MPG zo snel mogelijk door de shredder en hergebruik de delen die bruikbaar zijn: BENG 2 en het rekenen in milieukosten.

Binnen twaalf maanden iets bruikbaar

Natuurlijk kunnen de MPG en BENG worden verbeterd. Daar wordt zelfs hard aan gewerkt. Maar de basis is zo slecht en complex dat dit zoveel tijd vraagt, dat het nooit zal lukken om in 2023 hiermee klaar te zijn. En in 2023, zo is de belofte uit de Transitieagenda voor de Circulaire Bouw Economie, moet het basiskamp volledig ingericht zijn voor de take-off naar een bouweconomie die in 2050 volledig circulair moet zijn. Onderdeel van dat basiskamp is ‘een regelgeving die niet knelt maar stimuleert’ zo is in 2018 aan de Tweede Kamer beloofd.

De eerste horde die vanuit het basiskamp moet worden genomen is de reductie van de CO₂ -uitstoot. Als dat al niet lukt, hoeft de rest ook niet meer. Dus moet er uit de shredderresten van de MPG en BENG binnen een jaar tijd een rekenmethode worden gefabriceerd die weliswaar niet perfect zal zijn, maar wel werkbaar is en helpt bij waar de bouw zo goed in is: het oplossen van problemen.

Twee sporen parallel

Natuurlijk is milieu meer dan CO₂. Ik pleit daarom voor een tweesporenbeleid: een korte termijnbeleid voor het terugdringen van CO₂ en andere broeikasgassen en een lange termijnbeleid waarin integraal met alle milieueffecten wordt gerekend. Met aandacht voor biodiversiteit, gezondheid en adaptiviteit. Voor de korte termijn kan worden aangehaakt bij de Whole life carbon-aanpak waar de DGBC samen met negen andere Green Building Councils in het samenwerkingsverband # Buildinglife aan werkt. Voor de lange termijn biedt de NMD, de Nationale Milieu Data in combinatie met de EN 15804 een basis, waaraan zoals Bosch, Van Leeuwen en Anink memoreren, nog veel zal moeten worden gesleuteld.

Meer monitoren en evalueren

Om niet oude fouten te herhalen kunnen we leren van koplopers die hun nek durfden uit te steken. Allokeer voldoende geld voor monitoring en evaluaties om te kunnen leren van succes en falen in koplopende projecten. En ondersteun partijen die durven pionieren en ontwikkelen. De Rijksdienst voor Ondernemend Nederland heeft voldoende financiële regelingen die hiervoor per direct kunnen worden ingericht. Eerst leren en evalueren, dan opschalen. Leer van briljante mislukkingen als Blok voor blok, Nul op de meter, Renovatieversneller en voorkom dat je deze fase steeds weer tracht over te slaan zoals gebeurt bij Aardgasvrije wijken, Warmtenetten en Hybride warmtepompen. De pioniers op deze terreinen verdienen beter.

Conclusie

De bouw is verantwoordelijk voor 40% van de nationale CO₂-uistoot én wordt gedomineerd door de energie- en milieueisen uit het Bouwbesluit, de MPG en BENG 123. Deze eisen blijken echter complexe papieren tijgers te zijn, die elkaar ook nog eens tegenspreken. Fundamentele verbeteringen kosten in Nederland vreselijke veel tijd, en die tijd hebben we niet meer. Daarom kunnen de MPG en BENG beter door de shredder worden gehaald om van de restanten een effectieve broeikasgasberekening voor nieuwbouw te maken. Koppel hieraan een eis die langs een afgesproken pad periodiek wordt aangescherpt. De integrale bepaling van de milieueffecten is dermate complex dat beter kan worden aangehaakt bij Europese initiatieven.