De energietransitie in Nederland is in volle gang en vrijwel alle gemeenten hebben daarvoor een Transitievisie Warmte opgesteld. Om de klimaatdoelstellingen te behalen, moeten we die visie niet alleen concretiseren, maar moeten we ook versnellen. Hoe zit het echter met de capaciteit en middelen? Werk aan de winkel, aldus Eefje van Empel (TAUW).

“De Transitievisie Warmte (TVW) omschrijft op welke manier en volgens welke planning de gebouwde omgeving overgaat op duurzame energie en warmtebronnen. Hiervoor zijn doelen geformuleerd en is een eerste aanpak opgesteld. Eerder zijn we ingegaan op de noodzaak om de TVW verder te concretiseren in een Uitvoeringsprogramma of Plan van Aanpak. Om de klimaatdoelstellingen te behalen, moeten we echter niet alleen de TVW concretiseren, maar moeten we ook versnellen.

Een versnelling vraagt om capaciteit (mensen) en middelen (tijd en geld). Overal komen we momenteel echter mensen te kort. Zo zijn er te weinig visiemakers, wijkregisseurs en installateurs om alle vraagstukken in de warmtetransitie op te pakken. Stilstaan is echter geen optie. Dus wat doe je als er onvoldoende capaciteit en middelen zijn? In dit artikel gaan we in op hoe je kunt omgaan met de beperkte gemeentelijke uitvoeringscapaciteit (en financiële middelen) aan de hand van voorbeelden uit de praktijk.

Hoe om te gaan met onvoldoende gemeentelijke capaciteit?

Onvoldoende gemeentelijke capaciteit is geen nieuw thema. Al bij het opstellen van de TVW en de Regionale Energiestrategie (RES) merkten we dat gemeenten soms onvoldoende capaciteit hadden om hiermee goed aan de slag te gaan. Nu de hoeveelheid en diversiteit aan vraagstukken verder is toegenomen, is dit vraagstuk alleen maar groter geworden. En helaas: slecht nieuws! Helemaal oplossen kunnen we dit probleem voorlopig niet. Wat we wel kunnen is het volgende:

1. Opgaven combineren
2. Samenwerken
3. Toekomstgericht werken

Tip 1: Combineer opgaven

Dit lijkt misschien een inkoppertje, maar om de warmtetransitie te versnellen, moeten we nog vaker dan dat we nu misschien al doen opgaven combineren. Op kleine schaal gebeurt dit al veel. Denk bijvoorbeeld aan wijken waar renovatieplannen van woningcorporaties leidend zijn en gemeenten hierbij aansluiten. Op grotere schaal worden de kansen om opgaven te combineren echter nog te vaak gemist, omdat er te sectoraal wordt gedacht. Door warmtetransitie-opgaven te koppelen aan andere ruimtelijke opgaven, zoals een rioolvervanging of herindeling, kan vaak niet alleen tijd, maar ook geld worden bespaard.

Hetzelfde geldt voor het gelijktijdig oppakken van meerdere sociale vraagstukken in een wijk. Of wat te denken van het combineren van meerdere duurzaamheidsdoelstellingen, zoals die op het gebied van klimaat, energie, circulariteit en biodiversiteit? In de praktijk wordt dit nog vaak spannend gevonden, omdat het in eerste instantie vooral voelt alsof je meer werk binnenhaalt in plaats van dat dit de werkdruk verlaagt. Maar wanneer er aan het begin goede afspraken worden gemaakt en alle teams en/of partijen hun rol in het proces innemen, vergroot elke betrokkene zijn of haar slagkracht.

Tip 2: Ga anders en met anderen samenwerken

Samenwerken binnen de warmtetransitie is niet nieuw. Sterker nog bij elke TVW, RES of WUP (Wijkuitvoeringsplan) wordt er door meerdere partijen samengewerkt. De wijze waarop en met wie er wordt samengewerkt, kan echter anders en innovatiever. Nu is de gemeente vaak aan zet, worden adviesbureaus ingehuurd en worden andere partijen om input gevraagd. Een werkwijze waarmee niks mis is, maar die de gemeente wel veel tijd kost. Voorbeelden uit de praktijk laten zien dat gemeenten niet altijd aan zet hoeven te zijn en ook heel goed als faciliterende of controlerende partij kunnen optreden. Zo zijn er voorbeelden van wijkuitvoeringsplannen die grotendeels door bewoners worden opgesteld en georganiseerd. Ook wordt de energiearmoede-aanpak in bepaalde gemeenten uitgerold door enthousiaste (gepensioneerde) vrijwilligers en andere organisaties. En werken er in andere gemeenten studenten van hogescholen en universiteiten samen met inhoudelijke adviseurs aan haalbaarheidsstudies.

Tip 3: Heb aandacht voor de toekomst

De derde en tevens laatste tip zorgt op de korte termijn helaas niet voor minder werk of een slimmere verdeling van tijd en/of middelen. Toch krijgt het aandacht hebben voor de toekomst een plek in dit artikel. Op de middellange tot lange termijn zorgt dit namelijk wel degelijk voor een efficiëntieslag. Door nu in projecten rekening te houden met opschaalbaarheid, kan een gemeente daar in de toekomst van profiteren. Dus zorg ervoor dat wanneer de capaciteit en middelen dit toelaten, je de plannen zo inricht dat ze kunnen worden uitgebreid of dat je werkwijze deels gekopieerd kan worden naar andere gebieden of vraagstukken. Door zoveel mogelijk te leren van deze fase, waarin veel nog langzaam gaat en mag gaan, kan je straks als gemeente pas echt versnellen.”

In een volgend artikel wordt ingegaan op het uitvoeren van (technische) haalbaarheidsonderzoeken. Wil je hiervan op de hoogte worden gehouden? Meld je dan aan op deze webpagina (onderaan).

Lees ook de whitepaper: Het (Wijk)Uitvoeringsplan, de volgende stap in de Warmtetransitie.

Tekst: Eefje van Empel
Afbeeldingen: TAUW
Foto boven: Shutterstock