60 nieuwbouwappartementen aan het Hollandiaplein in de wijk Goes-West krijgen een systeem, waarbij warmtewisselaars in rioolbuizen restwarmte onttrekken aan afval- en regenwater. Deze warmte wordt benut voor de centrale verwarming en voor het warmtapwater. 

Projectmanagementbureau Marsaki gaat een systeem toepassen om uit het warme huishoudelijk afvalwater in het riool warmte terug te winnen. Deze warmte kan worden benut voor de verwarming van de appartementen en tapwater. Woningcorporatie RWS Goes is opdrachtgever voor de bouw van het appartementencomplex.

Deze vorm van riothermie is in Nederland op deze schaal nog niet eerder in de woningbouw toegepast. De technologie wordt wel al toegepast voor andere doeleinden, zoals verwarming van zwembaden. De Zeeuwse gemeente en RWS Goes staan vol achter het project. Dat is erg belangrijk, zegt Walter Koens. Hij is projectmanager en mede-eigenaar van Marsaki. “Eerdere initiatieven stuitten op juridische problemen. De rioolbuizen zijn eigendom van de gemeente en in principe heeft ze geen direct voordeel van het gebruik van de warmte. Goes loopt gelukkig voor op gebied van duurzaamheid en werkt graag mee.”

Zonde dat warmte verdwijnt

Ruim 80% van al het huishoudelijk afvalwater in Goes, dat bestaat uit riool-, douche- en afwaswater, is warm. Nu verdwijnt deze warmte nog via het riool. Vanuit milieuperspectief is dat zonde, vinden de partners.

In de rioolbuizen (zie bovenstaande foto, red), die LBN Betonproducten en KD International leveren, zitten een warmtewisselaar en zogeheten PE-buizen, waar glycol doorheen loopt. De glycol stroomt naar een centrale installatieruimte in het appartementencomplex. Daar wordt het water voor de ruimteverwarming en warm tapwater voorverwarmd met de restwarmte uit deze vloeistof. Vervolgens wordt het water met warmtepompen verder doorverwarmd tot 45 graden. Ieder appartement krijgt een boiler en een doorstroomtoestel om de temperatuur van het tapwater verder te verhogen.

Oneindige stroom restwarmte

De riothermiesysteem is bivalent. 70 tot 80% van de warmte komt uit de riothermie-installatie. Een gasgestookte cv-ketel vult tijdens de piekvraag het warmtetekort aan. Het voor- en najaar bieden de beste condities voor de werking van riothermie. “We creëren hiermee een zeer duurzaam systeem, dat gebruik maakt van een oneindige stroom aan restwarmte”, legt Koens uit. “Helaas hebben we voor een deel van de winter, als de warmtevraag in de appartementen hoog is, nog een gasgestookte cv-installatie nodig. Ons doel is om zonder fossiele energiebronnen te werken. We hebben daar al stappen voor gezet. Bij het volgende appartementencomplex dat we in ontwikkeling hebben, gaat dit ook lukken.” 

Gedurende de zomer kan het systeem de appartementen weer koelen. Willen woningcorporaties hun appartementen ook in de toekomst aantrekkelijk houden, dan zullen mogelijkheden tot koeling waarschijnlijk essentieel zijn, verwacht Koens. “Moderne woningen zijn zeer goed geïsoleerd, waardoor ze warmte zeer lang vast houden. Koeling is noodzakelijk om voldoende comfort te bieden.”

In het voorjaar kan de wisselaar in het riool koeling leveren tot een temperatuur van 17 graden. Als het rioolwater in de zomer warmer wordt, gaat de koeling via de warmtepomp.

Het koelproces in de zomer gaat wel gepaard met een hoog stroomverbruik. Hij denkt daarom aan een groot aantal zonnepanelen op het dak van het appartementencomplex om het elektraverbruik te compenseren.

Geen litteken  

“Een ander pluspunt is dat je geen litteken diep in de aarde hoeft te maken, zoals bij benutting van aardwarmte. Voor de technieken die we hier gebruiken hoeven we geen tientallen meters diep de bodem in te gaan en kunnen we de installaties aan het einde van de exploitatie weer verwijderen.”

Een doel van dit project is dat bewoners stabielere energielasten krijgen en om het gebruik van fossiele energiebronnen te minimaliseren. Marsaki houdt zich ook bezig met het kostenplaatje op de langere termijn. “Hoe hoog is de aanvangsinvestering, maar vooral hoe presteert de installatie tijdens de exploitatie? Toepassing van riothermie bespaart per complex op jaarbasis ook 2.000 kilo CO₂”, aldus Koens.