Kan een stad voor zijn energievoorziening volledig afhankelijk zijn van duurzame bronnen? Dat vroegen 2 medewerkers van het Amerikaanse Worldwatch Institute zich af in het onlangs verschenen jaarboek State of the World: Can a City Be Sustainable?, dat volledig gewijd is aan duurzame steden.

Dat er steden zijn met het plan om 100% duurzaam te worden, zal niemand verwonderen. Neem bijvoorbeeld de Canadese stad Vancouver. Afgelopen november 2015 haalde haar stadsbestuur de internationale pers met het voornemen om in 2050 wat betreft de elektriciteitsopwekking, de verwarming en koeling van de stad en het transport uitsluitend duurzame energiebronnen te gebruiken.

Warmte uit riolering naar huizen

Hierbij borduurt deze stad van ruim 600.000 inwoners voort op een eerste belangrijke maatregel uit 2010 om warmte uit het rioleringsstelsel te gebruiken voor het verwarmen van woningen. Sinds 2012 stimuleert de overheid de inzet van stadsverwarmingssystemen, wat aanzienlijk zuiniger is dan het gebruik van aardgas of elektriciteit voor verwarmingsdoeleinden.

Maar Vancouver is niet de enige stad die een hoog duurzaamheidniveau nastreeft. Kijken we alleen naar een duurzaam elektriciteitsgebruik, dan zien we bijvoorbeeld dat het Amerikaanse Aspen (met 6.600 inwoners) al sinds verleden jaar volledig gebruik maakt van schone elektriciteitsbronnen, het Zweedse Malmø haalt de 100%-doelstelling naar verwachting in 2030 en de Duitse stad München al in 2025.

Amsterdam: 50% in 2040

Amsterdam bevindt zich aan de onderkant van de duurzame top-10 met het streefdoel om in 2040 de helft van de benodigde elektriciteit zonder schadelijke emissies op te wekken. Daar staat tegenover dat de Nederlandse hoofdstad tegen die tijd ook wil dat 60% tot 90% van het transport van duurzame bronnen gebruikmaakt. De relatief kleine Duitse stad Ulm (à 120.714 inwoners) loopt internationaal het verste voorop: niet alleen is de elektriciteitsvoorziening in 2020 volledig duurzaam, in 2030 verloopt ook de verwarming, koeling en het transport 100% milieuvriendelijk. “Maar de doelstellingen en resultaten zijn continu aan veranderingen onderhevig”, waarschuwt het jaarboek van het Worldwatch Institute, dat voorzichtigheidshalve voor de meest actuele informatie verwijst naar de lokale overheden van de betreffende steden.

Steden kunnen duurzamer functioneren

De vraag hierbij is of het verantwoord is om de energieprestaties van verschillende steden onderling te vergelijken. Een stad in bergachtig gebied in de buurt van een grote waterkrachtcentrale kan ongetwijfeld eenvoudig aan de benodigde schone elektriciteit  komen dan een noordelijk gelegen stad die voor haar zonnepanelen afhankelijk is van een relatief geringe hoeveelheid zonaanbod. Toch is het van belang zich hier niet al te eenvoudig bij neer te leggen, aldus de auteurs in dit goed gedocumenteerde artikel. Het blijkt dat steden vaak veel duurzamer kunnen functioneren dan hun huidige praktijk.

“Het Amerikaanse Institute for Local Self-Reliance schat dat het installeren van zonnepanelen op de daken van alleen al de overheidsgebouwen van ruwweg 200 Amerikaanse steden met meer dan 100.000 inwoners meer dan 5 gigawatt elektriciteit zou kunnen opwekken. (…) New York City zou kunnen ondersteunen dat er ruim 400 megawatt (MW) aan zonnecapaciteit op haar openbare gebouwen komt te liggen, een aantal dat de algemene doelstelling van het huidige 10-jarenplan van 350 MW overschrijdt.” Het gebruik van stadsverwarmingsinstallaties kan in dit opzicht wel veelbelovend zijn. Zowel de distributie van stoom, heet of koud water kan veel energiewinst opleveren ten opzichte van het installeren van de individuele installaties in de afzonderlijke gebouwen.

21% minder CO₂-uitstoot

Kopenhagen, met het grootste stadsverwarmingsnet ter wereld, is in dit verband een lichtend voorbeeld: tussen 2005 en 2011 wist de stad hiermee de uitstoot van CO₂–emissies met 21% te reduceren. Ook andere Europese steden scoren op dit gebied goed, met name wanneer de netwerken hun warmte halen uit grootschalige thermische zonnecentrales, zoals in Oostenrijk, Denemarken, Duitsland en Zweden soms het geval is.

Als iedereen nu de goede voorbeelden volgt, gaat de transitie naar 100% duurzaam vanzelf, predikt het boek: de wereld is er klaar voor!

State of the World: Can a City Be Sustainable?
Uitgeverij: Worldwatch Institute, 2016
448 pages 
Prijs paperback: $25.00, ISBN: 9781610917551
E-book: $24.99, ISBN: 9781610917568 

Duurzaam Gebouwd besteedt 3 artikelen aan het boek ‘State of the World: Can a City Be Sustainable?’. Het eerste artikel 'Hoe krijg je de gebouwde omgeving duurzaam?' is in juni verschenen. Het laatste deel komt in augustus online.

Illustratie boekomslag via: Canacitybesustainable.org