Vraag je eens af: hoeveel woningcorporaties ken jij die experimenteren met de toepassing van hout? Waarschijnlijk zijn ze op de vingers van een hand te tellen. ‘Onbekend maakt onbemind’ lijkt in de wereld van corporatievastgoed zeker op te gaan voor de toepassing van biobased materiaal. Hoe maak je houtbouw mainstream onder deze doelgroep? 

Tekst: Marvin van Kempen
Beeld: Lot de Pont (portretfoto’s), WY Architecten (projectfoto’s)
Foto rechts: Jetske Thielen, programmamanager duurzaamheid Lente

Om daarachter te komen vormden acht Brabantse woningcorporaties, die onder de naam ‘Lente’ al een aantal jaar op bepaalde thema’s samenwerken, een learning community. Ze spraken het lef uit om aan de slag te gaan met hout. Met meer dan 100.000 woningen in het gezamenlijke portfolio kan dat een forse bijdrage leveren aan het behalen van circulairiteitsdoelstellingen. “Woningcorporaties hebben niet alleen een belangrijke rol in de energietransitie, maar kunnen er ook voor zorgen dat een kanteling op het circulaire en sociale vlak tot stand komt”, weet Jetske Thielen, programmamanager duurzaamheid binnen Lent. Ze weet wat er nodig is. “Als we in 2050 volledig circulair willen zijn, dan hebben woningcorporaties een belangrijke rol te vervullen. Door krachten te bundelen vinden we gezamenlijk uit op welke manier we hout kunnen toepassen in de bouw van corporatiewoningen.”

Lente: samenwerking tussen acht Brabantse woningcorporaties
Lente is een samenwerking tussen de acht Brabantse woningcorporaties Alwel, Area, BrabantWonen, Casade, Stadlander, Tiwos, WonenBreburg, Zayaz. Samen hebben ze meer dan 100.000 woningen, waar mensen betaalbaar wonen. Lente werkt samen, daagt uit en verbindt vanuit een maatschappelijke opgave, met als doel om samen te leren, te delen en waar mogelijk projecten samen op te pakken. De samenwerkingspartners dagen elkaar uit om inspirerende antwoorden te vinden op maatschappelijke opgaven.

De weg naar het eindpunt loopt niet alsmaar rechtdoor, maar neemt af en toe een bocht. Er kan veel op papier staan over wat er met hout kan en wat de voordelen zijn van het materiaal, maar de praktijk is weerbarstiger. Zo zijn veelgehoorde vragen over de toepassing van hout of de bouwkosten stijgen. En corporaties willen weten of bewoners kunnen wennen aan de akoestische eigenschappen. Ook wordt de brandveiligheid nog wel eens in twijfel getrokken. Lente moet de betrokken corporaties samenbrengen en gaandeweg antwoorden op vragen geven. “Daarom noemen we het ook een reisprogramma”, gaat Thielen verder. “Het idee is dat we samen ontdekken wat de mogelijkheden zijn van houtbouw en waar we op moeten letten. Door de handen uit de mouwen te steken en elkaar te inspireren en te helpen, komen we verder.”

Doorbreken van de standaard

Ze typeert houtbouw als een verandertraject, waarbij het de kunst is om van een heersende rigide mindset af te komen. “Een minerale bouwcultuur met steen en beton is gangbaar in onze sector en die standaard is soms moeilijk te doorbreken. Daarom onderzoeken we met onze woningcorporaties welke beren we op de weg zien en hoe we die weg kunnen nemen.” Vaak zijn de struikelblokken gestoeld op veronderstellingen of aannames. Thielen: “Zo is de perceptie dat er weinig aanbieders van houtbouw zijn in Nederland en dat de productiecapaciteit tegenvalt. Een ander vooroordeel is dat het materiaal duurder is en minder warmte opneemt. ‘Het verlaagt mijn vastgoedwaarde vanwege de lagere brandveiligheid’, hoor je ook wel eens. Verder worden er vraagtekens geplaatst bij de demontagemogelijkheden van geprefabriceerde kruislings verlijmde planken, Cross Laminated Timber (CLT).”

Vooroordelen zijn vaak hardnekkig, maar je kunt ze wegnemen door in de praktijk het tegendeel te bewijzen. Door circulair te bouwen met hout willen de Lente-corporaties laten zien dat er wel voldoende aanbod is, dat bouwen met hout niet duurder hoeft te zijn als je naar Total Cost of Ownership kijkt en dat het materiaal vanwege de CO2-opslag in het hout een interessante optie is in de discussie rondom uitstoot van broeikasgassen. “Maar willen we lessen kunnen trekken, dan moet er wel gebouwd worden”, zegt Thielen. “Een van onze deelnemers werkt aan een begeleid-wonen-project in ’s-Hertogenbosch, voor jongeren met een beperking. BrabantWonen past hier CLT toe in combinatie met houtvezelisolatie, met een opvallend element voor de gebouwschil, namelijk plaatmateriaal dat een tweede leven krijgt.”

BrabantWonen, WonenZoals en Hendriks Coppelmans bouwen op een voormalige schoollocatie aan de Mozartsingel in 's-Hertogenbosch een woonvoorziening voor achttien jongeren.

De kracht van een buyer group

Niet alleen onderling wordt kennis uitgewisseld. De samenwerkingen met de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO.nl) en Professioneel en Innovatief Aanbesteden, Netwerk voor Overheidsopdrachtgevers (PIANOo) zorgen ervoor dat het eenvoudiger wordt om een gezamenlijke inkoopsamenwerking [buyer group, red.] op te zetten. Dat leidt bijvoorbeeld tot een eenduidige uitvraag of een gezamenlijke of vergelijkbare manier van materiaalinkoop in de toekomst.

Thielen: “Door onze netwerken te verenigen hopen we tot meer goede voorbeelden te komen en meer circulaire projecten op te zetten.” Een voorwaarde voor succes is het intern en extern enthousiasmeren. “Verduurzaming gaat niet alleen over techniek, maar vooral over sociale aspecten. Je directe collega’s en ketenpartners meenemen in het proces is soms niet eenvoudig. Daarnaast probeer je een verandering teweeg te brengen bij bewoners, die je niet zomaar een huis van hout kunt voorschotelen. Zij moeten het ook willen. Er zijn dus aardig wat elementen in het spel waarover we van en met elkaar kunnen leren.”

Intrinsieke motivatie voor circulariteit

“Bij de aangesloten corporaties is een vergaande intrinsieke motivatie te zien. Iedereen ziet het maatschappelijke nut en het helpt om met elkaar over de diverse invalshoeken van circulariteit te kunnen hebben om tot een optimaal eindresultaat te komen.” De komende periode gaat om het verder leren van elkaar, het lef tonen om het goede voorbeeld te geven en bewustwording te vergroten. “We ondersteunen elkaar om het enthousiasme voor verduurzaming in het algemeen en circulariteit in het bijzonder te vergroten. We blijven de goede voorbeelden delen en ook de uitdagingen die we tegenkomen.”

Buyer Group
In 2020 zijn zestien buyer groups gestart, die zich onder andere richten op het verduurzamen van vastgoed en het in de keten houden van bouwmaterialen. Deelnemers in deze groepen leren van elkaars ervaringen en ontwikkelen bijvoorbeeld gezamenlijke gunningscriteria. Door gezamenlijk op te trekken wordt impact vergroot. Zelf meedoen aan buyer group kan in twee rollen: in de eerste schil werk je actief mee aan het ontwikkelen van een marktvisie en strategie en in de tweede schil blijf je als contactpersoon op de hoogte van activiteiten en ontwikkelingen. Meer informatie: RVO.nl en PIANOo.nl.

Dit artikel verscheen eerder in het magazine Duurzaam Gebouwd #50. Het magazine is via deze link gratis in te zien.