In deze serie - ism. met Agentschap NL - komen wekelijks koplopers op het gebied van duurzaamheid aan het woord. Als eerste Henk Veerman. Hij meent dat betaalbaar duurzaam bouwen niet zonder ketensamenwerking kan.

Henk Veerman, directeur bestuurder van deze woningcorporatie Wonion in het Gelderse Ulft, vertelt vol enthousiasme over de vernieuwende aanpak die zij hebben ontwikkeld om hun doelstelling te realiseren.

In 2030 moet de gehele woningvoorraad van de corporatie energieneutraal zijn. Wonion wil de woonlasten betaalbaar houden voor haar huurders, gunstig neveneffect is de positieve bijdrage aan het milieu. Een ambitieuze opgave, waar een goed doordachte strategie achter zit.

Totaalplaatje
Wonion doet sinds enkele jaren actief aan strategisch voorraadbeheer. Van alle 4000 woningen is in beeld wat de huidige status is en wat voor soort onderhoud wanneer moet gebeuren. "Inclusief de energielabels." aldus Veerman.

"Voor onze nieuwbouw geldt nu al dat deze energieneutraal moet worden gerealiseerd. Voor de bestaande bouw hanteren we een aanpak waarbij we, afhankelijk van het type woning, eerst het bouwkundig deel aanpakken en daarna de technische installatie. En om echt energieneutraal te worden, zal uiteindelijk ook duurzame energieopwekking onderdeel moeten zijn van het totaalplaatje. De gehele Trias Energetica dus."

Slim organiseren
Maar kan dit allemaal zonder meerkosten? Veerman gelooft van wel: "Er is veel meer mogelijk dan we nu denken." Zijn ervaringen tonen aan dat dat klopt, als je het maar slimmer organiseert. De hele keten betrekken dus, van huurder tot installateur. Wonion speelt zelf een cruciale rol in deze keten: als opdrachtgever moet zij erom vragen en het proces op de juiste manier vormgeven.

Veerman: "We zijn best een tijdje bezig geweest om hiervoor een goede methodiek op te zetten. Intern, maar ook samen met diverse bouwpartners zoals Bouwend Nederland Regio Oost en architecten, installateurs en andere in de bouw betrokken partijen. Dit resulteerde in onze succesvolle Soft Selection methodiek."

Veerman vertelt dat deze methodiek nu zes keer is toegepast. "Evaluaties laten zien dat alle betrokkenen enthousiast zijn. Zelfs de partijen aan wie de opdracht uiteindelijk niet is gegund. Bouwpartijen worden nu echt aangesproken op hun kunnen, en dat motiveert."

Onderbuikgevoel
Kort gezegd komt het er volgens Veerman op neer dat ze als opdrachtgever prestatie-eisen formuleren en een budget meegeven. "De aanbiedingen beoordelen we op wat ze werkelijk bieden, op de kwaliteit en duurzaamheid van het product, en niet op de laagste prijs. Hierdoor zit er dus een grote mate van subjectiviteit in, onderbuikgevoel en niet alleen ratio. Daarom is extra belangrijk dat het proces echt open en transparant is."

Eerste project
In het eerste project dat Wonion op deze nieuwe manier aanbesteedde, 61 woningen in De Biezenakker in Ulft, was de eis dat de woningen energieneutraal en gezond zouden zijn, met lage onderhoudskosten. Vijf consortia van samenwerkende architecten, aannemers, installateurs en adviseurs schreven hier op in.

Met nieuwe mediatoepassingen zoals Project Plek, een soort Linkedin, hield Wonion contact met hen om kennis te delen en aanvullende informatie te verstrekken. Veerman: "Als opdrachtgever ben je immers ook onderdeel van de keten, je kunt je eisenpakket niet zonder meer over de schutting gooien."

Idols
Na een aantal weken werden alle consortia uitgenodigd om hun voorstel te presenteren voor een beoordelingscommissie, een soort jury van experts waarbij Wonion als uiteindelijke opdrachtgever de voorzitter was.

"Het is een openbare happening, die wel een beetje op Idols lijkt. Iedereen die geïnteresseerd is, kan erbij aanwezig zijn. De vijf consortia krijgen dus ook te zien wat hun concurrenten hebben voorgesteld, én hoe we tot een keuze komen voor het consortium met wie we in zee gaan. Zo geven we invulling aan de aspecten transparantie en kennisdelen, en hebben alle partijen bij een volgende aanbesteding weer net zoveel kans."

Renovatie
Eenzelfde traject hanteert Wonion voor renovatieprojecten. In dat geval worden de huurders ook nadrukkelijk betrokken in het gehele proces, inclusief de uiteindelijke keuze. Zij zijn immers ook onderdeel van de keten.

Veerman: "We hebben de prestatie-eisen afgestemd met de bewoners en de aanbiedende consortia hebben gedurende het proces contact met de bewonerscommissie. De bewonerscommissie is ook aanwezig bij de eindpresentaties van de plannen en via een afgevaardigde hebben ze een stem bij de gunning. En ook bij de uitvoering blijven ze stevig betrokken, bijvoorbeeld door een excursie naar de aannemer."

Uniform toepasbaar
Bredere erkenning van de methodiek ontving Wonion in 2010 met het winnen van de KWH-innovatie prijs. Samen met Bouwend Nederland, Stichting Vernieuwing Bouw, Aedes, Hogeschool Utrecht en collega-corporaties uit de regio gaat Wonion de Soft Selection methodiek nu uitwerken tot een meer uniform toepasbare methode.

Wat betreft het laatste deel van de Trias Energetica, duurzame energie opwekking, doet Veerman ook vast ervaring op. In 2011 plaatst Wonion op 60 woningen zonnepanelen met SDE-subsidie. Deze subsidie wordt doorgegeven aan de bewoners. Dit betekent dat zij een lagere maandelijkse bijdrage voor de huur van de zonnepanelen betalen.

Veerman: "We schatten in dat na aftrek van deze kosten de energierekening met ongeveer 15 euro in de maand naar beneden gaat. Per jaar gaat het dus al snel om een besparing van 180 euro. Wij geloven in de toepassing van zonnepanelen. Daarom geven we zelfs de schriftelijke garantie aan de bewoners dat zij nooit duurder uit zijn dan bij afname van elektriciteit zonder zonnepanelen."

Solar Park
Een ander avontuur is de ontwikkeling van een Solar Park. Enige jaren geleden heeft Wonion bouwgrond verworven om te kunnen voldoen aan de toen actuele bouwopgave. Op basis van de huidige inzichten over de demografische ontwikkeling, is echter besloten dat op die locatie niet meer gebouwd hoeft te worden.

"Deze grond gebruiken we nu om een Solar Park te ontwikkelen. Een veld vol zonnepanelen, dat ruim voldoende elektriciteit zal genereren voor 500 woningen en enkele kantoren. Inclusief ons eigen kantoor."

Veerman: "Ik vind dat we als corporatiesector ervoor moeten gaan om zoveel mogelijk energieneutraal te worden, dat we zo min mogelijk afhankelijk zijn van fossiele energiebronnen. En dat kan. Zeker als je ziet wat voor ontwikkelingen de laatste jaren hebben plaatsgevonden."

Tekst: Jolein Schorel

Meer info: Agentschap NL  Voorbeeldprojecten Energie & Gebouwde Omgeving
Meer info: Soft Selection Methodology