De omvorming van het voormalige kazerneterrein van Tapijn in Maastricht is in volle gang. Het krijgt een nieuwe bestemming, als recreatie- en studeerplek, met een gezonde bebouwing en groenrijke omgeving. Met behoud van al het goede blijft de rijke historie behouden en krijgt de locatie van de Universiteit Maastricht tegelijkertijd een nieuwerwetse glans.

De verbinding tussen oud en nieuw is een belangrijk element van deze herontwikkeling. Vijf jaar geleden startte de aanbesteding voor het project, met een tweedelige opdracht: de creatie van een stadspark en het toekomstbestendig maken van vijf monumentale gebouwen in combinatie met het realiseren van een centraal gelegen nieuwbouw. Bij de selectie gaven vijf architectenteams een conceptvisie waarna, van drie overgebleven finalisten, LIAG architecten en bouwadviseurs als winnaar naar voren kwam. Zij mochten tekenen voor het complete ontwerp, met onder meer de projectpartners VIAC en DGMR.

Monumentale schoonheid

In het ontwerp van LIAG bleef de duidelijke monumentale compositie overeind, werd een sterke verbinding tussen binnen- en buitenruimte gecreëerd en kwamen hoge duurzaamheidsambities tot uiting. Een decennium geleden zeiden de laatste militairen definitief vaarwel tegen het terrein, dat nu nog tien kazernegebouwen herbergt.

“Het karakter van het militaire gebied wordt behouden en we behandelen het als monument”, geeft lead architect Erik Schotte aan. “De doorzichten tussen gebouwen worden in stand gehouden en vanzelfsprekend is gezocht naar een maximale vrijheid om verbeteringen door te voeren. Zo realiseren we nieuwe dakkappellen, waarvoor we inspiratie kregen bij een gelijke kazerne in Venlo. We hebben veel deuren circulair hergebruikt.”

De uitdaging daarbij is om de geschiedenis niet verloren te laten gaan. “De structuur van de grote ruimten en de slaapzalen van de kazerne hebben we behouden en je ziet er elementen van terug in de oude wanden. Daarnaast hebben we originele trappen en deuren hersteld en is er restglas toegepast in de scheidingswanden. Ook maken we gebruik van houten lattenwanden voor geluidsabsorptie en eiken vloeren die verwijzen naar het verleden.”

Duurzaam en gezond

Dit aangezicht blijft decennialang standhouden en daarom moeten de gebouwen toekomstbestendig zijn. Toch is de inzet op zowel een BREEAM-NL Excellent én WELL Silvercertificering verrassend. Niet alleen vanwege de ambitie om beide methodieken aan te houden, maar ook omdat dit de eerste keer is dat een universiteit in Europa een WELL-certificering wil behalen. WELL is de beoordelingsmethodiek voor gezondheid in gebouw en gebied.

De plint verbindt de monumentale gebouwen met elkaar. Het is de ontmoetingsplek voor studenten en docenten.

“Gezondheid is een belangrijke pijler voor geluk en dat sluit goed aan bij ons gedachtegoed”, denkt Schotte. “Als architecten van geluk willen we ervoor zorgen dat studenten en onderzoekers de voordelen proeven van een gezonde leer- en werkomgeving. Dat sloot goed aan op de ambities van de Universiteit Maastricht.”

Omdat in het ontwerp al goed werd gelet op elementen die zorgen voor een gezondere omgeving, was de WELL-certificering binnen handbereik. Een aantal van de duurzaamheidsmaatregelen in deze kaders sluiten ook aan op de vereisten voor BREEAM-NL.
“Denk aan het binnenklimaat en het comfort dat we realiseren”, gaat Carina Nørregaard, collega-architect bij LIAG, verder, “maar ook aan de energie-efficiëntie, de warmte en koude en elementen als luchtvochtigheid. Daarnaast zijn er omgevingsfactoren, zoals de nabijheid van bushaltes en de groene ligging in het park. Ook zijn er maatregelen doorgevoerd als het gaat om extra toegankelijkheid voor rolstoelen en is er aandacht voor het stimuleren van beweging van studenten en medewerkers.”

Betrokken bij onder andere het installatietechnisch advies, de commissioning en verduurzaming is VIAC. Dat stelde onder meer energiescenario’s op, coördineerde de samenwerking tussen verschillende gebruikers van de Universiteit Maastricht en leverde de bewijslast voor BREEAM. Een belangrijke uitdaging voor laatstgenoemde vormden de gestelde ventilatiedebieten.
“Onder andere in relatie tot de gewenste bezetting”, laat projectleider Wouter van Rossum van VIAC weten. “We werkten intensief samen met LIAG om op het scherpst van de snede ruimtes te creëren voor de benodigde luchtbehandelingsinstallaties.”

‘Met deze ontwikkeling maken we de Maastrichter gemeenschap rijker.’

De benodigde installaties voor het frisse binnenklimaat zijn opgenomen op bestaande zolderverdiepingen en in een zogenoemde onderkeldering, nieuw gebouwd, achter het gebouw FGH. Op het ontwerp hebben vooral de credits HEA8 (interne luchtkwaliteit, red.) en ENE5 (toepassing duurzame energie, red.) een grote invloed gehad. “Er worden filters toegepast in de mechanische ventilatie om te voldoen aan NEN-EN 13779, Ventilatie voor Utiliteitsgebouwen – Prestatie-eisen voor ventilatie- en luchtbehandelingssystemen.”

Na een analyse om te komen tot een filterselectie, werd de keuze gemaakt. “Hieruit kwam dat een M5 + F7 filter voldoet of een vergelijkbare. Vanwege het monumentale karakter is het lastig om een dubbele filterselectie in te passen in de luchtbehandelingskast. Daarom kozen we voor een gelijkwaardige oplossing, namelijk een F8 filter dat voldoet aan de NEN-EN 16798-3 eis van ePM1 70%.”

Om de credit ENE5 volwaardig in te vullen, werd een haalbaarheidsonderzoek uitgevoerd naar de mogelijkheden voor de toepassing van duurzame energie. “Met de resultaten van het onderzoek in de hand kozen we voor een monovalente WKO-bron, gecombineerd met luchtwater warmtepompen en 1.700 vierkante meter aan zonnepanelen op een zonneveld dat buiten het gebouw ligt. Om de eventuele grote warmtevraag op te vangen in de winter zijn er cv-ketels geplaatst.”

De twee certificaten laten zien dat de omgeving en gebouwen van Tapijn gezond én energieneutraal zijn. Voor zowel de universiteit als LIAG een bron van trots. “Met deze ontwikkeling maken we de Maastrichter gemeenschap rijker”, aldus Nørregaard. “We verwachten dat bezoekers en studenten genieten van de herkenning van klassieke monumentale elementen en de verfrissing van de omgeving. De Universiteit Maastricht zet zichzelf hiermee internationaal weer meer op de kaart.”

Het complete verhaal over Tapijn lees je gratis in Duurzaam Gebouwd #47, met daarin ook aandacht voor:

• LIAG: Architecten van geluk
• Fases en oplevering
• VIAC
• DGMR
• Projectpartners / aangesloten bedrijven

Tekst: Marvin van Kempen, Beeld: Ronald Tilleman