Het was afgelopen week exact twee jaar geleden dat een expertgroep van Duurzaam Gebouwd de Modelovereenkomst Bouwteam Duurzaam Gebouwd 2020 lanceerde. Met dit document werd getracht de samenwerking in de bouw en infra een betere, contractuele plaats te geven om zo conflicten te voorkomen. Het werken in de bouw moest weer leuk worden, zei een van de betrokken directeuren uit de grond van zijn hart. Duurzaam Gebouwd-redacteur Ysbrand Visser volgde het hele proces van nabij en stelde de auteurs enkele vragen over de ervaringen in die eerste twee jaar.

De vijf auteurs van de Modelovereenkomst Bouwteam Duurzaam Gebouwd 2020 die hieronder aan het woord komen, zijn:

AC: Andrea Chao (Bird & Bird)
HR: Henberto Remmerts (TAUW)
AH: Arno Hoevink (TAUW)
JdK: Jaap de Koning (Witteveen+Bos)
JM: Joost Merema (PRO6 managers)

Wat is je het meest bijgebleven als reactie op de komst van het model Bouwteam DG 2020? 

AC: DG 2020 is gelanceerd tijdens de coronaperiode en dat gebeurde volledig digitaal. Desondanks was de energie en het enthousiasme van mogelijke gebruikers enorm.

HR: Een aannemer zei: “Jullie hebben een bom gelegd onder de markt, één met een positieve explosie!”

AH: Het enthousiasme onder de geïnteresseerden was groot. De dagen en weken na de lancering wilden veel partijen al met het model aan de slag en kwamen er veel positieve reacties binnen.

JdK: We voorzagen echt in een behoefte, wat bleek uit de vele reacties en massale gretigheid van veel partijen om het meteen toe te passen in projecten.

JM: Diverse mensen gaven aan dat dit het model was dat ze nodig hadden om in hun organisatie concreet werk te maken van minder gedoe en conflicten, en van het meer betrekken van aannemers in de voorbereiding.

Wat is het sterkste commentaar op het toepassen van het model in de praktijk dat je kreeg, hoorde of las? 

AC: Dat ons model partijen in staat stelt (en zelfs dwingt) om na te denken over hoe zij met elkaar willen samenwerken en dat men daarover dan de diepte ingaat. Ik heb dat zien gebeuren, zelfs tijdens de gereguleerde fase van een overheidsaanbesteding. Dat is mooi om te zien.

HR: Ik sluit me daarbij aan en ervoer ook duidelijk dat het model meer is dan alleen juridische afspraken.

JdK: Het is inderdaad meer dan een juridisch stuk en geeft al veel handvatten voor een projectmanagementplan.

JM: Het klinkt misschien gek, maar het sterkste commentaar vond ik dat meerdere mensen aangaven dat wat ze lazen en leerden over hoe bouwteam werkte, hen deed inzien dat zij op UAV- en UAVgc-contracten ook in houding en gedrag iets te verbeteren hadden. En dat het contract daarvoor niet de belemmering was, maar eerder een prikkel gaf. Bouwteam gaf hen een prikkel om er anders in te gaan staan en toen ontdekten ze dat ze dat op veel meer plekken konden doen: als aannemer, opdrachtgever én ingenieursbureau.

De auteurs van de Modelovereenkomst, v.l.n.r.: Jaap de Koning, Joost Merema, Arno Hoevink, Henberto Remmerts en Andrea Chao.

Kun je kort beschrijven hoe het model DG 2020 een project(en) ook echt meerwaarde (kwaliteit/samenwerking) bood/biedt? 

AC: Er zijn allerlei voorbeelden te geven. Doordat partijen zich vrijer voelen om bijtijds een discussie aan te zwengelen, doordat bijtijds duidelijk wordt of een prijs wel (of niet) haalbaar is, doordat er de ruimte ook is om een prijs en ontwerp bij te stellen op basis van voortschrijdend inzicht. Het biedt de basis voor een prettigere, meer flexibele en redelijke samenwerking.

HR: Veel is te regelen met dit model, ook een goede overgang naar een UAV of UAVgc. Het model maakt duidelijk dat het echt samen gedaan moet worden.

AH: Ons model regelt meer dan alleen de minimaal noodzakelijke juridische bepalingen en geeft ook duidelijke handvatten voor het bouwteamproces. Dit zorgt voor goede discussies bij het opstellen van de concept bouwteamovereenkomst en ook, wanneer het bouwteam is aanbesteed, met de aannemer. Uiteindelijk leidt dit tot procesafspraken die zorgen dat een bouwteam succesvol is.

JdK: De meerwaarde zit ook in het feit dat er nu een overeenkomst is. Twijfelende opdrachtgevers werden er soms mee overgehaald, er is immers een model!

JM: Ik heb gezien dat opgaves die onherroepelijk hadden geleid tot gedoe, conflict, vertraging en zelfs zouden zijn gestrand, nu wel doorgang konden vinden. Denk aan zowel kabels & leidingen, alsook de bruggen en straten. Zo is het project Oranje Loper het schoolvoorbeeld van de bouwteamwerkwijze, die het schijnbaar onmogelijke toch mogelijk heeft gemaakt.

Ons model gaat over persoonlijke interactie en vertrouwen; heb je mensen of organisaties daadwerkelijk zien groeien of veranderen en dat ook van hen gehoord? 

AC: Absoluut. Ik heb dat daarna zelfs zien leiden tot aanpassingen van ons model, via het uitbreiden en verder concretiseren van de bepalingen over houding en gedrag. Regelmatig is er aan het begin van de inrichting van projecten nog terughoudendheid over de vraag of je samenwerking eigenlijk wel in een contract kunt vatten en of het wel afdwingbaar is. Zodra ik dan het gesprek daarover aanga, voorbeelden geef hoe dat werkt en hoe dat kan, zie je dat het begint te leven.

HR: De hint in het contract over het samenwerkingsplan leidt tot concrete invulling van de samenwerking. Het model sluit ook goed aan bij het vragen van samenwerking in de EMVI. Er zijn inmiddels vele vormen zichtbaar geworden.

AH: Van zowel opdrachtgevers en aannemers heb ik gehoord dat zij met meer plezier aan het werk zijn door het werken in bouwteamverband. Het vormen van één team waarin met duidelijke, gezamenlijk gemaakte procesafspraken aan een opgave wordt gewerkt en waar men helpt elkaars risico’s te beheersen, zorgt voor meer werkplezier. Voor opdrachtgevers voelt het weer als samen een werk maken in plaats van toetsen en accepteren…

JdK: Ik zag een duidelijke leercurve bij een aannemer: het eerste bouwteam verliep nogal desastreus, omdat niemand eraan dacht om ook af en toe naar de kosten te kijken. Gevolg: einde van de bouwteamfase en een onaangename verrassing door de veel hogere kosten. Bij het volgende bouwteam bleef de aannemer benadrukken dat we de kosten moesten blijven bewaken. Gevolg: veel meer openheid over kosten en een eindfase die veel soepeler verliep.

JM: Zeker en het belangrijkste dat ik daar aan kan toevoegen is dat mensen die op deze manier hebben gewerkt in een bouwteam, niet meer terug willen naar een context van tegenwerken en conflicten. Als ze eenmaal gewend zijn aan het zo goed en snel mogelijk bespreekbaar maken van issues, en dan gezamenlijk zoeken naar oplossingen, komt men erachter dat dat veel leuker en bevredigender is dan het zoeken naar een manier om uit te leggen dat een probleem in ieder geval niet bij jou vandaan komt of dat de oplossing niet bij jou vandaan moet komen.

Wat is volgens jou de volgende stap die dit samenwerkingsgerichte model moet maken?

AC: De overeenkomst moet voortvloeien naar de bouwfase. Een goede samenwerking stopt niet bij afronding van het ontwerp.

HR en AH: Helemaal mee eens.

JdK: Ook mee eens: een overgang naar UAV of UAVgc blijft raar. De mooie samenwerking en voorbereiding gaat dan weer over in een ‘traditionele’ verhouding.

JM: Ik pleit ook voor een vernieuwing op het vlak van aanbesteden. We moeten stoppen met panklare plannen met oplossingen vragen voor problemen die we vervolgens toch in gezamenlijk overleg moeten zoeken. We zoeken geen product, we zoeken een weg naar een oplossing en partners die daarin samen willen optrekken (vanuit hun eigen unieke toegevoegde waarde).

Wat zou je verder nog willen toevoegen?

HR: Ik hoor ook weleens deze kritische punten:

• De ontwerpverantwoordelijkheid is niet proportioneel en zou te veel zijn doorgeschoven naar de aannemer.

Daar kijken wij anders naar; door een aantal voorwaarden over aansprakelijkheid uit de DNR in het model op te nemen, vinden wij dat die aansprakelijkheid keurig is geregeld. Je bent verantwoordelijk voor wat jij inbrengt, zoals dat ook geldt voor ons als adviseurs.

• Bij de stemming in bouwteam, met de aanwezige opdrachtgever, opdrachtnemer en deelnemers, geldt de meerderheid van stemmen.

AH: In de praktijk gaat de besluitvorming altijd in consensus. Uiteraard moet de opdrachtgever achter het besluit staan. Ik heb in alle bouwteams nog geen stemming meegemaakt. Als ik één artikel in ons model zou moeten aanpassen, dan zou het deze zijn.

JM: De beste bouwteams worden gedaan door mensen die snappen waarom we het model zo hebben geschreven. Voor veel punten hebben zij de overeenkomst niet nodig of hoogstens om af en toe iets te checken. Het model was juist bedoeld om de massa die er aan toe is, te stimuleren en houvast te bieden. Die groep is ermee aan de slag gegaan en die groep maakt nu ook echt het verschil. Ik durf echt te claimen dat er een fundamentele wijziging plaatsvindt in hoe we in de bouw & infra met elkaar omgaan, de komende decennia. Ons bouwteammodel was niet het begin daarvan, maar wel een katalysator; een vliegwiel om dat proces te vergemakkelijken, verbreden en versnellen.