Het Rotterdamse architectenbureau De Jong Gortemaker Algra realiseert diverse grote projecten in de zorg. Met een innovatief concept, toegepast in het Deventer Ziekenhuis, zet het bureau grote stappen op het gebied van praktische duurzaamheid.

Duurzaam bouwen moet voor het Rotterdamse Architectenbureau De Jong Gortemaker Algra een vanzelfsprekendheid zijn. Maurits Algra: “We doen ons uiterste best om duurzame aspecten door te voeren in het ontwerp. Intern hebben we een uitgebreid programma waarin we sprekers uitnodigen om ons de veelzijdige aspecten van duurzaam bouwen te leren. Want het blijkt niet eenvoudig.”

Tycho Saariste, senior architect: “We hebben het al behoorlijk in de vingers, maar we laten het niet van de tekening afspatten. Vooral in de zorg is het ons inziens vanzelfsprekend dat je er rekening mee houdt. Want het is essentieel voor het realiseren van een healing environment.”

Lange doorlooptijd
Projecten in de zorg hebben een lange doorlooptijd. Algra: “We gebruiken vaak de regel; een ziekenhuis is drie jaar tekenen en drie jaar bouwen. In de tussentijd kan er heel veel veranderen. De zorg is constant in beweging en een ziekenhuis bouw je niet om op een bepaald moment af te zijn. De zorg die geboden wordt veranderd, en daarmee ook het gebouw."

Saariste: “Voordeel van ons bureau is dat we alle facetten van het ontwerp tot en met de bouwdirectie in huis hebben. Zo kunnen we al in een vroeg stadium rekening houden met duurzame aspecten en kunnen we hier en daar wat uitproberen.”

Vier stromen
Met alle ervaringen in de zorg kwam het bureau tot de conclusie dat er vier typologieën in de functies van een ziekenhuis zijn te onderscheiden. Elk stelt zijn eigen eisen aan de bouw.

Algra: “Op basis daarvan hebben we voor Deventer een concept ontwikkeld dat de vier elk een eigen karakter geeft. Dit model gaat uit van onderscheid in de behandeling tussen patiënten die acute, of chronische zorg nodig hebben en de ruimten voor administratieve handelingen. Rond deze vormen van zorg zijn specifieke organisaties gevormd die elk een eigen huisvestingsvorm vragen.”

De poliklinieken zijn constant aan verandering onderhevig. Er komen maatschappen bij, er gaat weer een specialist weg. Met een modulair IFD systeem voor dit deel van het ziekenhuis kan gemakkelijk op de veranderende behoefte worden ingespeeld. De poli kan zonder al te veel moeite worden uitgebreid of in functie worden aangepast.

Het deel waarin de operaties plaatsvinden en de intensieve zorg brengen we onder in een meer traditioneel, robuust gebouw. Voor de zorgfuncties zijn speciale routes uitgezet met waarnodig ook een separate entree zoals voor de acute zorg. De niet patiënt gebonden functies liggen daaromheen, bijvoorbeeld in het souterrain en op de derde verdieping. De algemene verpleegafdeling ligt in zijn geheel op de tweede verdieping, met interne flexibiliteit tussen de verschillende afdelingen als voordeel. Op de eerste verdieping van het flexibele polikliniek deel van het ziekenhuis zijn de kantorenvoor de specialisten, leidinggevenden en administratief en overig personeel.

Het ruggebouw bevat de meer harde ziekenhuisfuncties Hier is interne flexibiliteit bereikt door bespreek- werk en opslagruimten wanneer nodig te verplaatsen naar de kantoorlaag of souterrain om plaats te maken voor extra onderzoek- of behandelruimten.

Duurzaam
Duurzaamheid is een integraal onderdeel van het bouwkundig- en installatietechnisch ontwerp. Uitgangspunt is de ‘trias energetica’:
-  Een optimale isolatie van de gebouwschil;
-  Een zo zuinig mogelijke installatie
-  Zoveel mogelijk gebruik van alternatieve energiebronnen.

Duurzame maatregelen
In het project zijn veel duurzame maatregelen genomen 98 procent van de vaste maatregelen en 85 procent van de variabele maatregelen uit het nationale pakket Duurzaam Bouwen. De daken zijn deels afgewerkt met vegetatiedak. Gevelkozijnen van grenenhout. Er wordt gebruik gemaakt van warmte- en koudeopslag met warmtepomp en betonkernactivering voor lage temperatuurverwarming. De warmte wordt ook teruggewonnen uit de ventilatielucht. En op het terrein wordt de hemelwater met de hulp van wadi’s en cascades vertraagd naar openwater afgevoerd.

Op de website van SenterNovem zijn uitgebreide gegevens te vinden over de energiehuishouding in het Deventer ziekenhuis

Het integrale ontwerp heeft een energieprestatiecoëfficiënt van 0,67 De milieuindex van het gebouw, volgens de greencalc methode komt uit op de score van 212.

Het Deventer Ziekenhuis is een demonstratieproject duurzaam beslissen. Op energiegebied is het een Europees demonstratieproject van de Europese commissie. Maar de ambities van het architectenbureau reiken verder.

Maurits Algra: “Deventer zou je kunnen zien als een tussenstap in het écht uit elkaar trekken van de vier soorten functies. Voor een zorginstelling in Uden gaat het Architectenbureau weer een stapje verder.”

Facts & Figures
Grootte: 377 bedden
Opdrachtgever: Deventer Ziekenhuis
Doorlooptijd: 2000-2008
Bruto oppervlak: 52.000 m² waarvan 4000 m² laboratoriumfuncties
Bouwkosten: € 97.433.293,-
Bouwkundige kosten: € 42.500.000,-
Installatiekosten: € 30.000.000,-
Ingenieur: Deerns raadgevende ingenieurs

Tekst: Ronald van Bochove