Wist je dat je buiten vooral vervuilde lucht inademt en dat dit in de top 3 staat van ziekteveroorzakers? Wil je frisse lucht in huis hebben, dan kun je dus niet simpelweg een raam openzetten. Ondermaatse luchtkwaliteit heeft een bewezen negatieve impact op welzijn, prestaties en zelfs levensverwachting. Is het niet logisch dat we alles op alles zetten om het binnenklimaat naar een topniveau te brengen?

Foto: 'Mijn Gezonde Groene Loper' in Maastricht

Die vraag stelden directeur Onno Dwars van Ballast Nedam Development en Director Creativity & Product Management Adriaan Cramer bij Brink Climate Systems zich. “Onze samenwerking kwam niet uit de lucht vallen, want beide organisaties hebben eenzelfde visie als het gaat om binnenlucht en gezondheid.”, vertelt Dwars. “We zijn er samen van overtuigd dat we op dit vlak nog een wereld te winnen hebben en dat wij hierin de volgende stap willen zetten. Als overkoepelend doel willen we bij Ballast Nedam Development nastreven om gebieden te ontwikkelen waar mensen vijf jaar langer leven. De verbinding met luchtkwaliteit is bij die doelstelling eenvoudig te maken, want slechte binnenlucht is direct te koppelen aan het eerder overlijden van mensen.”

Cramer kent de gevolgen van een ondermaats binnenklimaat. “Die zijn niet mals. We praten dan over een levensduurverkorting van 13 maanden als je de volledige breedte van de luchtkwaliteit in acht neemt. Praat je over de aanwezigheid van fijnstof, dan heb je het over een levensduurverkorting van 9 maanden. Aangezien we 20 uur per dag binnen verblijven en je in de winter meer dan 90% van je tijd tussen vier muren doorbrengt, lijkt het vanzelfsprekend om te investeren in het binnenklimaat.”

Vervuilde lucht buiten houden

Om deze prangende gezondheidsopgave in te vullen, werkten de twee organisaties een nieuw concept uit. “Vanuit Brink zorgen we al tientallen jaren voor oplossingen die het binnenklimaat naar een hoger niveau tillen. We zijn ervan overtuigd dat gezondheid in huis op maatschappelijk vlak steeds breder gedragen wordt, zeker nu meer bekend wordt over de slechte staat van de buitenlucht.” Een op de zeven woningen heeft een slecht binnenklimaat en ook de buitenlucht blijkt niet altijd het juiste kwaliteitsniveau te hebben. “Je kunt de binnenlucht natuurlijk niet verbeteren met vervuilde lucht. Ook al ventileer je, je ademt nog steeds fijnstof, stikstofoxiden, CO₂ en roet in als je deze schadelijke elementen niet filtert. Normaal gesproken filter je die stoffen niet in woningen.”

Het feit dat we nog altijd geen maatregelen treffen om dit te voorkomen, klinkt gek. Dat vindt ook Dwars, die een industrie kent waar dit de nodige aandacht krijgt. “Denk aan de auto-industrie, waar het product al zo veel innovaties met zich meebrengt in de basis. Ook filters die schadelijke stoffen weghalen behoren tot het ‘standaardpakket’ bij de meeste merken. We zijn ervan overtuigd dat een woning vandaag de dag al een veel hogere kwaliteit kan bieden dan het huidige Bouwbesluit voorschrijft. Om dat te bereiken zijn we met Brink een zoektocht gestart naar een oplossing die het binnenklimaat naar een hoger niveau tilt.”

Die innovatie is uitgebroed, in de vorm van ‘Pure Air’. Het concept moet het binnenklimaat verbeteren en een einde maken aan schadelijke stoffen die de levensverwachting negatief beïnvloeden. “Vanuit het Bouwbesluit worden geen hoge eisen gesteld aan schadelijke stoffen als fijnstof of vochtigheidsniveaus in woningen”, gaat Cramer verder. “We gaan dus van de gebaande paden, om ervoor te zorgen dat we niet alleen woningen leveren die hoog presteren op het gebied van energiebesparing, maar vooral iets toevoegen aan gezondheid en welzijn.”

Een doorsnede van een vrijstaande woning met de Evap en Flair toegepast.

Trias Vitalis

Het concept is opgebouwd uit de Trias Vitalis, een knipoog naar de Trias Energetica. In laatstgenoemde staat onder andere het beperken van de energiebehoefte centraal en ga je in drie stappen naar een energiezuinige woning. De Trias Vitalis zorgt op zijn beurt voor een gezondere leefomgeving. “Eerst zorg je ervoor dat de schadelijke milieu-invloeden worden weggehaald”, gaat Cramer verder. “Denk daarbij aan het elimineren van alle slechte stoffen die zich in de lucht bevinden, zoals fijnstof en CO₂. Breng vervolgens gezonde lucht in huis en controleer de veranderingen.”

De tweede en derde stap behoeven nog wat uitleg. Om gezonde lucht in huis te brengen wordt gebruikgemaakt van een ventilatiesysteem D [mechanische aanvoer van verse buitenlucht en afvoer van gebruikte binnenlucht, red.]. “Met warmteterugwinning, waarmee we de juiste hoeveelheid lucht aanvoeren op de juiste temperatuur”, vertelt Dwars. “Normaal gesproken zou je, zonder filters, fijnstof door het toestel en naar de woning toetrekken, maar hiervoor treffen we een maatregel. Met de fijnste filtermethode die er bestaat, ioniseren we de stofdeeltjes en vangen die af om ervoor te zorgen dat alle schadelijke stoffen uit de woning wegblijven.”

Om de optimale luchtkwaliteit te halen wordt gebruikgemaakt van twee innovaties: de Pure induct en de Evap luchtbevochtiger. De Pure induct is ervoor verantwoordelijk dat bij ventilatie de luchtvervuiling buiten blijft door ionisatie. De Evap luchtbevochtiger zorgt er op zijn beurt voor dat de ideale luchtvochtigheid wordt bereikt. “Vooral in de winter is de luchtvochtigheid heel laag”, weet Cramer. “De gevolgen daarvan kunnen onder andere droge neus, keel en ogen zijn. Voor mensen met luchtwegaandoeningen kan het grote gevolgen hebben. Je wil de luchtvochtigheid dus op een ideaal niveau hebben. Om dit te realiseren monitort de woning zelf en stuurt het aan op dit hoge kwaliteitsniveau. De bewoner heeft hier ook inzicht in.”

In de praktijk

Momenteel wordt Pure Air aangeboden bij nieuwbouw, maar er is steeds vaker interesse om met deze innovatie de bestaande bouw aan te pakken. “Het systeem is ook achteraf in te bouwen”, vertelt Dwars. “Hoe eenvoudig het is om het systeem in te bouwen, hangt natuurlijk af van bijvoorbeeld de leidingen en de installaties die op dat moment in de woning aanwezig zijn. Maar er zijn altijd kansen en het zou zonde zijn om alleen in nieuwe woningen een gezond binnenklimaat te realiseren.”

De partijen werken nu hard aan de realisatie van gezonde woningen in Maastricht, onder de noemer 'Mijn Gezonde Groene Loper'. Bijzonder is dat de Pure Air oplossing voor een aantal woningen als standaard fungeert. “In vier woningen hebben we de oplossing standaard ingevoerd en voor de andere eenheden is dit een optie”, vertelt Dwars. “De woningen zijn verkocht en we zijn benieuwd naar de reacties. We vergelijken het een beetje met het moment waarop we de eerste NOM-woningen opleverden. Toen was de vraag hoe de bewoner een energieneutrale woning met nieuwe installaties zou ervaren. Nu creëren we een woning met een uitmuntend binnenklimaat. Dat gaat hopelijk ook wat losmaken.”

Preventieve gezondheidszorg

Want, zo hopen Brink en Ballast Nedam Development, dit wordt niet het enige project waarbij de focus op gezondheid zo groot is. “We willen natuurlijk dat mensen ervaringen delen”, gaat Dwars verder. “Maatschappelijk is het een zeer relevant thema en je kunt het zelfs verbinden met preventieve gezondheidszorg. Je voorkomt immers dat mensen klachten krijgen en daarmee ga je zorgkosten vermijden. We zien een maatschappelijke beweging voor ons van mensen die zo gezond mogelijk willen leven. Ons advies is om dan niet alleen te denken aan voeding en beweging, maar ook de luchtkwaliteit op orde te hebben van de plek waar je het vaakst bent.”

Tekst: Marvin van Kempen, Beeld: Ballast Nedam Development en Brink