Vanuit zijn functie als lector Energietransitie aan de Hanzehogeschool reageerde Martien Visser ietwat geagiteerd op het artikel 'Energiebesparende maatregelen in 3.900 Brabantse woningen': ‘Kunnen (we) enkel glas niet gewoon per 1 juli 2017 verbieden?’ “We moeten snel beginnen de CO₂-uitstoot meer te minderen.”

“We zijn te veel bezig met het maken van mooie plannen voor goede marketing”, licht hij zijn standpunt van destijds toe. “Een paar huizen opknappen en daarover mooie verhalen schrijven. Rotterdam en Amsterdam staan al jaren in de top-10 meest duurzame steden ter wereld, maar sinds 1990 is de CO₂-uitstoot van beide steden flink gestegen. Trouwens, voor heel Nederland geldt dat de CO₂-uitstoot in 2016 hoger was dan in 2015. Op de huidige manier halen we de beoogde CO₂-doelstelling niet.”

Daarom moeten we snel beginnen, vindt hij. “Bijvoorbeeld door al het enkelglas te vervangen door dubbelglas. Ik weet dat dit een beperkte invloed heeft op onze totale CO₂-uitstoot, maar elk raam is er één. Het is toch ongelooflijk dat we anno 2017 in Nederland nog huizen hebben met enkelglas. In een van die huurhuizen in Amsterdam woont mijn zoon.”

Met 2 petten energietransitie versnellen

Sinds 2012 is Visser als lector verbonden aan de Hanzehogeschool. 20 jaar eerder startte hij bij Gasunie, waar hij diverse functies bekleedde. De laatste jaren geldt hij als manager strategie. Die functies lijken niet bij elkaar te passen, maar dit bestrijdt hij. “Bij Gasunie houd ik me veel bezig met de bijdrage om de energietransitie te versnellen en de CO₂-uitstoot te beperken. Voor dit doel hebben we Gasunie New Energy opgericht. Daarnaast ben ik als lector actief binnen een Master-opleiding over duurzame energiesystemen en geef ik les over alle vormen van duurzame energie: van all-electric tot waterstof en warmtenetten. Hier komt mijn Gasunie-kennis goed van pas: gas vormt nu de ruggengraat van ons energienet en dat moet veranderen.”

Voortouw overheid in energietransitie

In Vissers’ ogen dient de overheid een grotere rol in de energietransitie te spelen. “In het verleden gebeurde dat met het samenwerkingsverband van elektriciteitsproducten, de SEP. Alle grote elektriciteitsbedrijven - destijds direct of indirect eigendom van gemeenten en provincies – werkten hierin samen. De SEP bepaalde op welke manier elektriciteit werd geproduceerd. De markt voerde alleen de bouw uit van faciliteiten die de SEP bestelde.”

Met het SEP-model zou het eenvoudig zijn elektriciteit CO₂-vrij te maken, vindt hij. “Maar de SEP is verdwenen en de markt is gefragmenteerd. Iedereen probeert de eigen winst te maximaliseren, maar een regisserende partij ontbreekt. Iedereen is namelijk concurrent van elkaar. Daarom dient de overheid de belangrijke keuzes te maken. Dit doet ze al uitstekend met de windmolenparken op zee.”

Daarbij vindt Visser dat de overheid het verminderen van de CO₂-uitstoot als hoofddoel van het energiebeleid moeten stellen. “‘Van aardgas af’ is hierbij een middel, maar voor gas moeten we dan wel een alternatief hebben. Uit onder meer onderzoek van het onderzoeks- en adviesbureau CE Delft er vele manieren zijn om huizen te verwarmen.”

Kennis en enthousiasme over energietransitie

Hij pleit ervoor dat bewoners maximaal kunnen bijdragen aan de energietransitie. “Door dit aantrekkelijk te maken, gaan mensen zich hierin interesseren en krijgen ze hierover meer kennis. Daarna brengen ze hun enthousiasme overbrengen op anderen, zoals buurtbewoners en familieleden.”

Om de energietransitie goed van de grond te krijgen, moet de samenleving erachter staan. “Enthousiasme speelt hierbij een belangrijke rol. Bij zonnepanelen gaat dit goed, daarom is het mooi dat minister Kamp de salderingsregeling heeft gehandhaafd.” Het tegenovergestelde gebeurt echter bij de plaatsing van windmolens. “Een belangrijke reden voor de weerstand is dat bewoners niet kunnen meeprofiteren van de energieopwekking: ze krijgen wel de lasten, maar niet de lusten.”

Veel CO₂-verbruik in industrie en datacenter

Het probleem van de CO₂-uitstoot ligt in zijn ogen niet alleen in de bestaande woningbouw. “Door de verscherpte eisen stoot die steeds minder CO₂ uit, nog maar slechts 10%. De uitstoot door de industrie is echter hoger. Ook bij datacenters stijgt de CO2-uitstoot, in plaats van dat het daalt.” Dat komt met name door ons toenemende internetgebruik. “Dat ligt momenteel op 10% van het totale energieverbruik en het blijft stijgen. Dat geldt ook voor de industrie: die maakt producten die wij als burgers gebruiken.”

In ieder woning een hybride warmtepomp

Hoe dan te beginnen? Behalve dubbelglas stelt Visser voor om een hybride warmtepomp in iedere woning naast de cv-ketel te plaatsen, net als de afgelopen periode met de slimme meter is gebeurd. “Uit proeven op het innovatielaboratorium Entrance van de Hanzehogeschool Groningen blijkt dat hierdoor het CO2-verbruik halveert. Bedenk eens wat er gebeurt als in iedere woning zo’n warmtepomp staat en dit kunnen we in een paar jaar bereiken.” Deze hybride oplossing ziet hij overigens alleen voor bestaande woningen. “Nieuwe woningen worden bijna of helemaal nul-op-de-meter.”

Infrastructuur Gasunie niet alleen voor gas

Overigens ziet Visser voor Gasunie ook een rol in deze energietransitie. “Wij beschikken over een grootschalige, landelijke infrastructuur”, legt Visser uit. “Die infrastructuur gebruiken we nu voor het transport van aardgas, maar dit kan bijvoorbeeld ook het CO2-vrije waterstof transporteren dat ook als energiedrager kan dienen.”