Anjo Travaille: ‘Sociale vergelijking zorgt voor energiebesparing’

Anjo Travaille: ‘Sociale vergelijking zorgt voor energiebesparing’

Milieukundige en cognitief psycholoog Anjo Travaille (links op de foto) heeft als doel de wereld beter en duurzamer te maken. Hiervoor geeft hij onder meer lezingen en workshops, waarbij de onderwerp ‘weerstand’ en ‘verleiding’ centraal staan. “Beleidsmakers zijn zich niet bewust dat ze burgers altijd in een richting duwen.”

“Ik wil mijn hele leven al bijdragen aan een betere en duurzame wereld. Daarom heb ik in eerste instantie gekozen voor de studie Milieukunde. Tijdens mijn periode bij adviesbureau DHV (inmiddels Royal HaskoningDHV, red) ontdekte ik dat de senior adviseurs niet echt goed wisten waarom het ene project wel en het andere niet slaagde. Daarom heb ik van 2011 tot en met 2013 Neurowetenschappen en Psychologie gestudeerd. Dankzij neurowetenschappen weet ik hoe hersenen fysiologisch werken en psychologie zorgt voor een maatschappelijke koppeling. Tegelijkertijd ben ik met mijn bedrijf Bovenkamers gestart. Hiermee richt ik me op de psychologische kant van de duurzaamheid.”

Weerstand door belangenverstrengeling

“Via-via hoorde ik dat Lars Moratis (een interview met hem staat in Duurzaam Gebouwd Magazine #35, red) met ImpactAcademy de opleiding ‘Psychologie van de duurzaamheid’ organiseert. Ik heb toen direct contact met hem contact opgenomen en inmiddels ben ik als docent hierbij aangesloten. Ik richt me met mijn workshop met name op het onderwerpen ‘weerstand’ en ‘verleiding’. Weerstand ontstaat bij een gevoel van oneerlijkheid of tegengestelde belangen, zo heb ik gemerkt. Burgers kunnen bijvoorbeeld de komst van een windmolenpark als oneerlijk ervaren: terwijl boeren hiermee geld verdienen, vrezen bewoners dat de waarde van hun huis vermindert. Een inhoudelijke weerstand kan zijn dat bewoners bang zijn dat ze niet kunnen slapen door geluidsoverlast. Geld geven helpt dan niet, een garantie geven wel. In zo’n geval helpt het als er een speciaal telefoonnummer beschikbaar is voor bewoners. Als ze niet kunnen slapen, bellen ze het nummer en worden de molens uitgezet.”

Sociale vergelijking werkt beter dan financiële vooruitgang

“Voor de meeste typen weerstand is ten minste een gedeeltelijke oplossing te vinden. Hierbij hoeft geld echt niet altijd doorslaggevend te zijn. Dit blijkt onder meer uit een proef van de Amerikaanse psycholoog Robert Cialdini: in 3 wijken in de staat Californië is energiebesparing op een andere manier gepromoot. In de eerste wijk communiceerde ze over de voordelen voor het milieu, in de tweede stonden de financiële voordelen centraal en in de derde werden buurtgenoten met elkaar vergeleken. Na enkele maanden bleek het effect in de eerste 2 wijken gering en bij de sociale vergelijking bespaarden de bewoners 5 tot 10% van hun energie. Het leuke was dat de bewoners uit wijk 3 zeiden dat ze meer energie bespaarden, omdat het goed voor het milieu of hun portemonnee is. Veelal kiezen mensen eerst, daarna komt de bewuste onderbouwing.” 

Onze hersenen zijn evolutionair gezien achterop geraakt op onze complexe samenleving.'

Anjo Travaille

“Deze sociale vergelijking is ook te gebruiken op bedrijfsniveau, bijvoorbeeld met een benchmark. Het is van belang dat bedrijven dan wel uit dezelfde branche komen, anders kunnen ze zichzelf niet goed vergelijken. In de Meerjarenafspraken Energie-Efficiëntie (MEE) hebben de grootste bedrijven in Nederland zich verbonden aan energiebesparingsdoelstellingen. Ze staan wellicht niet in alle gevallen heel bewust achter het doel, maar doen mee omdat directe concullega’s ook meedoen en er voordelen zijn op het gebied van handhaving. Ook hierbij is sprake van interventies die zijn gebaseerd op kennis van weerstand en verleiding. Bijvoorbeeld het bieden van handelingsperspectief en sociale vergelijking: laat zien welke maatregelen branchegenoten al met succes hebben uitgevoerd.”

Beleidsmaker moeten zorgen voor duurzame standaardkeuze

“Om verduurzaming in Nederland te versnellen, vind ik dat burgers en bedrijven een duwtje in de juiste richting moeten krijgen van beleidsmakers. Als ik dat tijdens mijn lezingen zeg, krijg ik wel eens te horen dat dit manipulatie is. Daar hebben ze gelijk in, maar in mijn ogen hebben beleidsmakers te weinig in de gaten dat ze bij ieder beleid en initiatief  burgers en bedrijven sowieso in een bepaalde richting sturen. Beleidsmakers kunnen ervoor zorgen dat de duurzame keuze de standaardkeuze is en dat voor milieuvervuilende keuze meer moeite moet worden gedaan. Denk maar eens aan de keuze van vlees: een van de meest milieubelastende keuzes van burgers. Als biologisch vlees goedkoper is, dan kiezen meer mensen hiervoor: een ideale defaultkeuze.”


Een spelelement kan ervoor zorgen dat burgers een bepaald gewenst gedrag uitvoeren.

“Voor mensen is duurzaam gedrag erg onlogisch. Onze hersenen zijn evolutionair gezien namelijk achterop geraakt op onze complexe samenleving. Beschouw ons qua hersenen maar als Neanderthalers op een snelweg. Wij vinden het lastig om langetermijngevolgen te begrijpen of om in actie te komen voor het milieu; dit is te abstract voor onze hersenen. Om die reden werkt voorlichting voor duurzaamheid vaak niet. Gedragsverandering begint niet met kennis, maar met een andere gedrag. Wij mensen willen namelijk consistent zijn en we praten ons gedrag altijd goed. Als we eenmaal iets hebben gedaan, komen de argumenten vanzelf. Krijg je bijvoorbeeld zonnepanelen via de schadevergoeding van de NAM in Noord-Nederland, dan verdiep je je er daarna in en pas je je behoefte erop aan. Deze panelen zijn bovendien goed zichtbaar, dat werkt ook als sociale vergelijking. Als ze eenmaal in jouw wijk komen, dan willen anderen ze ook. De komst van slimme meters is ook een goede stap geweest; hiermee kunnen bewoners exact hun energieverbruik en -kosten op korte termijn bijhouden in plaats van een ‘lange termijn’-rekening.”

Belang van consistentie en garanties

“Het blijkt lastig om Nederland te verduurzamen. Als ik een vergelijking met Duitsland trek: dat land geeft bewoners en bedrijven veel garanties als het gaat om duurzaamheid. Bijvoorbeeld door een prijsgarantie op de lange termijn te bieden voor windmolenstroom. Aan die consistentie hebben ondernemers behoefte. Nederland heeft de afgelopen jaren veel beleidswijzigingen doorgevoerd en biedt te weinig garanties voor verduurzaming en consequenties aan niet-duurzame keuzes. Als onze overheden dit veranderen, dan kunnen we grote duurzame stappen zetten.”

Foto bovenaan: Anjo Travaille (links) tijdens zijn workshop.

Gerelateerde artikelen, events & downloads

c21 c225
Morgen is het zover: de Klimaattop GO 2024!

Morgen is het zover: de Klimaattop GO 2024!

Over één dag is het zover: de Klimaattop Gebouwde Omgeving 2024. Als voorbereiding op de tweedaagse conferentie bracht Duurzaam Gebouwd het rapport ...

Lees verder

c21 c225
Van netcongestie naar energiezekerheid

Van netcongestie naar energiezekerheid

Het webinar ‘Van netcongestie naar energiezekerheid’ op dinsdag 26 november om 11 uur leert je alles over de kansen die de energietransitie biedt, mits ...

Lees verder

c21 c225
Het wonder van Tholen: blauwdruk voor oplossing netcongestie

Het wonder van Tholen: blauwdruk voor oplossing ...

Op het Zeeuwse Tholen is op maandag 10 juni onder grote belangstelling de eerste energy hub (e-hub) in Nederland in gebruik genomen. In deze e-hub kunnen bedrijven ...

Lees verder

c21 c225
Maximale integrale duurzaamheidsambitie op Klimaattop GO 2024

Maximale integrale duurzaamheidsambitie op Klimaattop ...

De waarde van kennisdeling wordt nog wel eens onderschat, zeker als we kijken naar het invullen van de Klimaatdoelstellingen. Door te innoveren, pionieren en lef ...

Lees verder

c21 c185 c225 c237 c243
Ultieme duurzaamheid is beter benutten wat we nu al hebben 

Ultieme duurzaamheid is beter benutten wat we ...

Ze is al bijna een decennium Duurzaam Gebouwd-expert, deelt kennis tijdens rondetafelgesprekken én is een veelgevraagd spreker voor het podium. Ook laat ...

Lees verder

c21 c41 c225
Urgent rapport over knelpunten en kansen verduurzaming gebouwde omgeving

Urgent rapport over knelpunten en kansen verduurzaming ...

In aanloop naar de Klimaattop Gebouwde Omgeving 2024 lanceert platform Duurzaam Gebouwd maandag 4 november het rapport Op weg naar CO2-neutraal. Het rapport benadrukt ...

Lees verder

c21 c225 c237 c265
Volgende mijlpaal Net Zero: verplichte toepassing CO2-arm beton

Volgende mijlpaal Net Zero: verplichte toepassing ...

Lizzy Butink heeft als manager Duurzaamheid binnen Dura Vermeer Divisie Bouw en Vastgoed BV de afgelopen tijd flink geknokt om de Net Zero-strategie hoog op ...

Lees verder

c21 c225
Dertig jaar duurzaamheid met Paul van Bergen

Dertig jaar duurzaamheid met Paul van Bergen

Om hem Mr. Duurzaamheid te noemen, gaat wellicht net een stapje te ver, maar al ver voordat duurzaamheid een begrip was, was dit voor Paul van Bergen, directeur ...

Lees verder

c21 c225 c243 c265
Kijkje in de keuken bij verduurzaming industrie

Kijkje in de keuken bij verduurzaming industrie

Met de klimaatdoelstellingen en forse ambities voor verduurzaming van ons kikkerlandje in het achterhoofd, is kennisdeling onontbeerlijk. Dat houdt niet op bij ...

Lees verder

c21 c225
Seawood Materials winnaar Ruud van Berkel Award '24 

Seawood Materials winnaar Ruud van Berkel Award ...

Tijdens de Dutch Design Week in Eindhoven deze week is de tweede Ruud van Berkel Award uitgereikt. De winnaar van dit jaar is SeaWood Materials: een 100 procent ...

Lees verder

c21 c225 c237
Zo zorg je voor maximale waarde in beheer- en onderhoudstrajecten

Zo zorg je voor maximale waarde in beheer- en ...

Wat zijn beweegredenen voor bedrijven om hun gebouwen duurzamer, meer circulair en gezond te maken? En hoe zorg je dat je maximale waarde levert in beheer- en onderhoudstrajecten? ...

Lees verder

c21 c225
Aantal ondertekenaars Toekomstbestendig Bouwen groeit door

Aantal ondertekenaars Toekomstbestendig Bouwen ...

Het aantal organisaties dat zich aansluit bij het platform Toekomstbestendig Bouwen blijft groeien. Het convenant werd tijdens het congres Toekomstbestendig Bouwen ...

Lees verder

Reactie plaatsen

keyboard_arrow_up