Met de provincie Friesland als middelpunt van het tiende Duurzaam Gebouwd Congres kwam er een verrassend plan op tafel: warmte onttrekken aan het water van de Elfstedenroute.

Tijdens de jubileumeditie van het Duurzaam Gebouwd Congres (WestCord WTC Hotel, Leeuwarden) accentueerden veel sprekers de roep om een versnelling van de verduurzaming. De boodschap gold de hele samenleving en zeker ook de bouwwereld. Naast traditionele bouwers, die nog steeds geen stappen vooruit maken, dienen verder ook veel eindgebruikers hun privébelang te gaan inzien: van een duurzame woning met uiteindelijk meer comfort tegen lagere energielasten.

Die aspecten kwamen volop aan de orde bij diverse sprekers, samen met de noodzaak van meer samenwerking in de branche. Dat er bij dat laatste nog kanttekeningen werden gemaakt, stemde tot nadenken. In de opening schetste Niels van Ommen, Manager Duurzaam Gebouwd, bovendien een verbreding van het speelveld. Naast huizen en gebouwen moet de sector bij de verduurzaming ook steeds meer gaan inzetten op gebiedsontwikkeling.

Pijnbank

Het congres werd met veel verve afgetrapt door de vooraanstaande wetenschapper Andy van den Dobbelsteen (TU Delft), die zijn eigen CO₂-footprint op de pijnbank legde. Natuurlijk strooide hij ook met hele reeksen cijfers om de noodzaak van verduurzaming nog eens extra te benadrukken. Zo is Nederland nu ook nog door Malta ingehaald en zijn wij in Europa het op één na laatste land wat betreft duurzaam energieverbruik.

Van den Dobbelsteen (foto boven) hekelde de media die de noodzaak van verduurzaming lijken te ontkennen en maakte duidelijk waarom we in Nederland niet meer mogen wachten met het nemen van maatregelen. Zo is het aandeel van Nederland in het verbruik van grondstoffen en de uitstoot van CO₂ veel groter dan past bij de omvang van ons land.

Elfstedentocht

Van den Dobbelsteen liet - ter inspiratie van de vele honderden bezoekers - zien waar hij zelf vooral punten mee kan scoren. Met op de eerste plaats zijn forse vlieggedrag, “mijn grote schaamte”. Op veel terreinen zit Van den Dobbelsteen echter al ver onder het gemiddelde wat betreft zijn CO₂-footprint. Als uitsmijter kwam de Duurzaam Gebouwd-expert met een visie op het op korte termijn toch nog doorgaan van de Elfstedentocht. Dat ging er vlakbij de startplaats van de legendarische wedstrijd natuurlijk in als koek.

Ondanks de klimaatverandering ziet Van den Dobbelsteen toch mogelijkheden voor het houden van de schaatstocht door een grootschalige toepassing van warmtepompen. Door het onttrekken van warmte aan het water van de Elfstedenroute sla je twee vliegen in een klap: afkoelen tot het water bevriest en warmte leveren aan Friese huishoudens. Van den Dobbelsteen suggereerde daarbij dat je de mensen op het gebied van verduurzaming een perspectief moet bieden. En dat deed hij, in een congrescentrum waar toch al veel inspirerende Friese initiatieven de revue passeerden.

Fijn Wonen

Minstens zo veel perspectief en motivatie werden in het uitverkochte huis verspreid door Hilbrand Katsma van Van Wijnen. In de crisistijd maakte deze bouwer de keuze om een duurzame reis te gaan maken die in 2025 moet uitmonden in 100 procent toekomstbestendigheid. Katsma (foto onder) liet zien hoe bij Van Wijnen het bewustzijn groeide over wat wij op aarde allemaal aanrichten. De impact van de bouw is nogal verwoestend, met onder meer 45 procent aandeel in het grondstoffengebruik en 33 procent van alle CO₂-emissie.

Volgens Katsma zijn we de tijd van idealisten en activisten voorbij en is de hele maatschappij nu aan zet. Dat geldt zeker voor Van Wijnen zelf, dat met het concept Fijn Wonen (gasloos en Nul op de Meter) het goede voorbeeld heeft gegeven. Naast deze innovatie sneed Katsma een nog belangrijker thema aan: de klant, de eindgebruiker moet weer op de eerste plaats komen. Als er technische kwesties op tafel komen, hebben bewoners vooral coaching op die techniek nodig. Ze moeten verder simpelweg zuiniger leren wonen. Dit alles vereist, aldus Katsma, een aanzienlijke verandering van houding en gedrag binnen de bouw.

Risico’s niet mijden

Van Wijnen benadrukte ook het samenwerken tussen partijen en het spreiden van risico’s. Dat laatste onderwerp was voor Houkje Rijpstra, algemeen directeur van Circulair Friesland en oud-wethouder van Tietjerksteradeel, reden om te stellen dat we niet verder komen met risicomijdend gedrag. Risico’s nemen is volgens haar echt nodig om de volgende stappen te maken, voor de overheid, maar ook het bedrijfsleven.

Naast deze krachtige boodschappen kwamen veel meer gedreven sprekers aan het woord en werden er op tal van terreinen kansrijke projecten en aansprekende voorbeelden getoond. Zo werd duidelijk dat ook monumentale panden heel energiezuinig kunnen worden gemaakt en zelfs het energielabel A⁺⁺⁺ kunnen bemachtigen. Juist maatschappelijk vastgoed, stelde Eric Zweers (abcnova), kan als katalysator worden gebruikt om de verduurzaming te versnellen. Dat er dan sprake kan zijn van een onrendabele top, moeten we zien in het licht van de maatschappelijk opgave die we als samenleving moeten realiseren.

Keukentafel

Elk gebouwd pand krijgt uiteindelijk een eindgebruiker en daar schuurt het nog weleens, zo werd vaker gesteld. Hoe krijg je de mensen mee op de weg naar verduurzaming en circulariteit? Daarvoor zijn keukentafelgesprekken nodig, en ook straat- en etagecontactpersonen. Of collectieve oplossingen, met name op het gebied van warmtenetten. Een heel huizenblok meekrijgen is een methode, maar wat als er twee mensen op het laatste moment afhaken? Wordt het dan een stapsgewijze aanpak, waarbij geschikte panden en bewoners nauwkeurig worden geselecteerd op basis van een hele reeks parameters?

Er dienen zo nog veel barrières te worden overwonnen, omdat nog zeker een kwart van de mensen niet gelooft in de klimaatverandering en de rol van de mens daarbij. Vandaar waarschijnlijk dat Katsma zijn betoog beëindigde met de urgente aansporing om voortaan dagelijks grenzen te verleggen. Elke dag opnieuw.

Tekst: Ysbrand Visser, Beeld: Martin Hols