TU/e-hoogleraar Verlichtingskunde Alexander Rosemann wist niet wat hij hoorde, toen bleek dat 750.000 Nederlandse huishoudens het leefklimaat in huis verwaarlozen om hun energierekening te kunnen betalen. Hij spreekt van een maatschappelijk probleem. De noodzaak van een effectieve aanpak blijkt uit de recent gepubliceerde Healthy Homes Barometer 2017.

Welke bevindingen uit de Healthy Homes Barometer 2017 sprongen eruit?

“Ik schrok ervan dat maar liefst 750.000 Nederlandse huishoudens het leefklimaat in huis verwaarlozen, omdat ze moeite hebben om hun energierekening te betalen. Dat zijn er zorgwekkend veel. Je kunt gerust spreken van een maatschappelijk probleem; de volksgezondheid staat op het spel als zo veel mensen vanwege geldbesparing het leefklimaat in hun woning op een lager plan plaatsen. Daglicht en natuurlijke ventilatie horen geen bezuinigingspost te zijn.”

Heb jij het idee dat mensen zich voldoende bewust zijn van het leefklimaat in hun huis?

“Dat moet en kan stukken beter. Nu staren veel mensen zich nog blind op de aankoopkosten van ingrepen zoals een dakraam of ventilatiesysteem. Ze zien niet wat het oplevert op de lange termijn. Vaak gaan de alarmbellen pas af zodra ze symptomen zoals schimmel zien. Daarvan weten ze dat het ongezond of zelfs gevaarlijk kan zijn. Helaas is het in zo’n situatie vaak te laat: het probleem bestaat dan al veel langer. Meer bewustzijn van het belang van voldoende daglicht en ventilatie helpt mensen om problemen daarmee ook eerder te signaleren. Dat is belangrijk, want alleen met tijdige ingrepen voorkom je gezondheidsproblemen op de langere termijn.”

Hoe werk je aan dat bewustzijn?

“Meerdere partijen hebben daar een rol in. De overheid dient mensen met campagnes meer bewust te maken van het belang van voldoende daglicht en natuurlijke ventilatie. Daarnaast moet de bouwsector de lat hoger leggen en makelaars zouden het leefklimaat van woningen als eerste verkoopargument moeten gebruiken in plaats van als een mooie bonus. Alleen met zo’n consequent verhaal maak je mensen bewuster. En dan nog: het heeft ook tijd nodig. Vergelijk het met de strijd tegen roken: dat heeft ook jaren geduurd. Pas nu zie je dat mensen de gevaren erkennen en anti-rookzones in openbare ruimtes accepteren. Die acceptatie is vrijwel altijd de eerste stap. Zo werkt dat met maatschappelijke transities.”

Heb je zelf ervaring met zo’n aanpak?

“Jazeker. In Canada werkte ik voor een energieleverancier mee aan diverse DSM-programma’s en de markttransitie naar energiezuinige gebouwen. Voor die programma’s werkten we onder meer aan gedragsverandering onder consumenten. Denk aan het dichtdoen van de kraan tijdens het tanden poetsen en het uit doen van het licht zodra je een kamer verlaat. Dat soort concrete tips bleken het meest effectief; mensen moeten altijd handelingsperspectief krijgen. Hulp bij stoppen met roken en voldoende en betaalbaar biologisch voedsel in de supermarkt zijn andere voorbeelden.”

Hoe is het specifieke probleem van te weinig daglicht aan te pakken?

“Dat vraagt om een publiek-private aanpak, waarmee je zowel het bewustzijn van mensen als het aanbod aan oplossingen in de markt vergroot. Ook voor mensen die het belang van daglicht voor hun gezondheid snappen, blijven de kosten van een lichtkoepel of dakraam vaak een sta-in-de-weg. Daarom moeten er meer daglichtoplossingen in combinatie met flexibelere betaalmanieren komen. Die oplossingen moeten overigens altijd zijn afgestemd op de lokale situatie. Zelfs in één en dezelfde stad kan de lichtsituatie tussen huizen flink verschillen als gevolg van de precieze verbouwingssituatie van het pand.”

Hoe help je als hoogleraar bij de oplossing van dit probleem?

“Mijn leerstoelgroep is altijd geïnteresseerd in nieuwe, intensievere vormen van samenwerking met het bedrijfsleven en de overheid om aan goede oplossingen voor de Nederlandse maatschappij te werken.”

Voor de Healthy Homes Barometer 2017 vond een onderzoek plaats onder 100.000 Europese huishoudens door adviesbureau Ecofys, onderzoeksinstituut Fraunhofer IBP en economisch adviesbureau Copenhagen Economics in opdracht van de VELUX Groep.