In deze serie - ism. met Agentschap NL - komen wekelijks koplopers op het gebied van duurzaamheid aan het woord. In deze vijfde aflevering een interview met architect Andries Laane van VILLANOVA. Hij meent dat als je nu niet investeert in energiebesparing, de sociale woningbouw over 25 jaar failliet is.

Andries Laane, architect bij VILLANOVA architecten, is betrokken bij de grootschalige renovatie van het woningbouwcomplex aan de Sleephellingstraat in Rotterdam. Het eerste project in Nederland met het internationaal erkende certificaat 'PassiefBouwenKeur'.

VILLANOVA architecten is een renovatiespecialist, met een duidelijke visie. 'We zijn vooral architecten voor de samenleving. Onze ontwerpen zijn geen monument voor onszelf maar hebben als doel om waardevolle oude panden met een nieuwe functie terug te geven aan de mensen."

Beschikbare lichaamswarmte
Dat vraagt vaak om een andere benadering dan gebruikelijk. In het geval van energiezuinig renoveren moeten we niet meer denken in de trant van 'het moet iets zuiniger want het wordt oneconomisch om te gaan stoken'. Dat betekent namelijk dat je steeds opnieuw moet terugkomen om het weer iets beter te doen; vaak gooi je de eerdere maatregelen dan weer weg: een enorme kapitaalvernietiging.

"We werken liever vanuit het uitgangspunt dat je met je eigen beschikbare lichaamswarmte je huis op temperatuur houdt. Daar gaat het om. Een passiefhuis is eigenlijk een soort donzen jas die je aantrekt en die precies zo warm is dat je het klimaat aan kan. In de winter blijft het zonder stoken lekker warm en in de zomer houd je de warmte buiten. In Nederland zijn we nog niet gewend zo te denken."

Met dit uitgangspunt durfde Laane de uitdaging in Rotterdam aan. Een renovatie-Passiefhuis mag niet meer dan 25 kWh per vierkante meter aan energie nodig hebben. Een hele opgave. Op de Sleephelling was het oude verbruik voor alleen warmte vaak al meer dan 230 kWh per m². Nu is het energiegebruik voor warmte vrijwel nihil.

De gerenoveerde woningen zijn hierdoor vier tot vijf keer energiezuiniger dan wettelijk verplicht is voor nieuwbouw. Dit is merkbaar in de gebruikskosten, alleen al de gasrekening ging met 80 tot 90% naar beneden. Het termijnbedrag voor een woning van 170m² is nu € 65,- per maand, En dat is inclusief vast recht en elektra.

Strenge eisen
Toch enigszins trots laat hij zien dat het allemaal is gelukt en dat de renovatie van deze panden met monumentale gevels voldoet aan de strenge eisen van het certificaat PassiefBouwenKeur. Het is geen geringe controle die daarvoor wordt gedaan. Het hele pand wordt gefilmd met infraroodcamera's waarop je kunt zien of er lekken in de warmteisolatie zijn blijven zitten.

Het hele huis werd ook afgeperst, om met rook te kunnen zien of er ergens tochtlekken zouden zijn. Ze vonden er in het hele complex maar eentje, door een kabeltje door een plafond. Dat was gelukkig snel verholpen.

Bunkers met kijkgaatjes
Bruikbare voorbeelden had Laane niet, ook niet uit de Passiefhuislanden Duitsland, België en Oostenrijk: "Dit zijn heel open herenhuizen, met mooie grote ramen. Daar houden we hier in Nederland van, veel glas. En wij willen koud slapen, met een raam dat open kan. De in Duitsland volgens Passiefhuis-principes verbouwde huizen zijn soms net bunkers, met die kleine kijkgaatjes. We hebben de Duitse referenties dan ook niet gebruikt."

Laane wilde super energiezuinige woningen maken, zonder dat je als gebruiker ook maar iets aan comfort of woongenoegen hoeft in te leveren. Het moesten in de eerste plaats heerlijke lichte herenhuizen blijven: hoge plafonds, alle ramen kunnen open en er is altijd warm water.

Leerproject
Het was voor alle betrokkenen een leerproject. De woningcorporatie had de panden ook meteen vanuit de verhuur kunnen verkopen. Maar Woonstad wilde kennis opbouwen over woningisolatie in de bestaande bouw volgens de Passiefhuisprincipes, net als BAM Woningbouw en VILLANOVA architecten.

"We wilden gewoon laten zien dat dit kon. Het zet weinig zoden aan de dijk om de beperkte hoeveelheid nieuw te bouwen woningen een klein beetje meer efficiënt te maken. De energiebesparing die daarmee wordt gerealiseerd is onvergelijkbaar met de winst die we kunnen boeken wanneer we alle bestaande woningen op deze manier klaar maken voor de toekomst."

Als je nu niet investeert in energiebesparing, is de sociale woningbouw over 25 jaar failliet omdat niemand zich dan nog een oud pand kan permitteren waarin je voor de hemel stookt. De passiefhuizen van nu zijn de sociale voorraad van morgen. Want over 25 jaar zijn ze - zonder extra investering - nog net zo passief als nu.

"Ik verwacht dat over vijftien jaar passief bouwen de norm is in het bouwbesluit omdat dan het besef wel zal zijn doorgedrongen dat als je het niet oplegt het nooit zal gebeuren. Het is duidelijk dat we allemaal verstandige investeringen kunnen doen voor de toekomst, maar dat kan alleen op collectief niveau en niet individueel."

Want op individueel niveau zal die beslissing veel te vaak de verkeerde kant uitslaan denkt Laane. "Welke particulier kan en wil investeren voor super rendement over 25 jaar? De verleiding is te groot om te kiezen voor snel consumeerbare luxe."

Tekst: Jolein Schorel

Broninformatie
Interviews door Roelf van Til (New-Energy TV) en Jan Bom (Bouwtrends).

Meer informatie: VILLA NOVA Architecten
Meer informatie:  Agentschap NL Voorbeeldprojecten Energie & Gebouwde Omgeving