Het netwerk van Cirkelstad Apeldoorn en Deventer was op 20 juni te gast bij het Waterschap Vallei en Veluwe. Cirkelstad Partner Architecten_Lab maakte het interieurontwerp voor de herinrichting van de Veluwezaal, waarbij circulariteit uiteindelijk een grote rol speelde. Vanuit zowel de opdrachtgevers- als opdrachtnemerskant werd met de aanwezigen gedeeld hoe dit proces in de praktijk is verlopen en keuzes zijn gemaakt om tot het schitterende eindresultaat te komen bij een organisatie waar circulariteit volop de aandacht heeft.

Foto bovenaan: Interieur Veluwezaal (foto: Lorenzo Denie)

De formele vergaderzaal was eerder monofunctioneel ingericht en werd alleen voor bestuurlijke vergaderingen gebruikt. De uitstraling was koud en kil. Geen aantrekkelijke ruimte die past bij het DNA van het waterschap. Voor de renovatie van de Veluwezaal waren dan ook een aantal wensen leidend: het moest een inspirerende, flexibel in te delen ruimte worden die plek bied aan bijeenkomsten van diverse aard. Vergaderen, brainstormen, ontmoeten en hybride bijeenkomsten, meervoudig gebruik als belangrijk onderdeel van de nieuwe functie. En het moest een open zaal worden, die uitnodigt om binnen te komen.

Samen ontdekken

Het ontwerp voor de renovatie is gemaakt door Kor Zijnstra, interieurarchitect bij het Architecten_Lab uit Deventer. Zijnstra: “Na het eerste ontwerp heeft het Waterschap de uitvraag bijgesteld naar circulair. Deze verdiepingsvraag heeft geleid tot de vorming van een bouwteam waarmee het innovatieproces beter vorm gegeven kon worden om de lat hoger te leggen.“ Voor het circulaire ontwerp en de uitvoering was de hele keten nodig: opdrachtgever, architect, aannemer, installateur, audiovisueel expert en leveranciers. Het circulaire sloopbedrijf was via de aannemer op de achtergrond aanwezig.

Kor Zijnstra, Architecten_Lab

Het complete team heeft onder leiding van CIRCO een aantal workshops gevolgd om samen te ontdekken hoe men tot een zo circulair mogelijk proces en resultaat komt. Hierbij ging men aan de slag met circulaire design strategieën en businessmodellen, op zoek naar circulaire innovatie op drie vlakken: technologie, proces en systeem.

Interieur Veluwezaal (foto: Lorenzo Denie)

Hergebruik

In 2012 kocht het waterschap al circulair tapijt (Interface) voor haar kantoor. Dit gebeurde toen nog niet vanuit de bewuste keuze voor circulair. Met het aanstellen van een programmaleider circulair begon het thema meer te leven binnen de organisatie. Wim Van Vilsteren, projectleider circulair bij het waterschap: “Bij de renovatie hebben we gekeken wat er met de bestaande materialen nog kon worden gedaan. Zo is het hout van de oude plafonds in het nieuwe ontwerp gebruikt voor de wandpanelen. Met de bouwer is gekeken naar het scheiden van materialen en het herinzetten van materialen die vrijkwamen. De oude plafondplaten zijn opnieuw gebruikt in studentenwoningen in Utrecht, de binnenpuien werden opgenomen in een online voorraadsyteem van de sloper en zijn de stoelen retour genomen door de leverancier en gerefurbished.”

Wim van Vilsteren, Waterschap Vallei en Veluwe

“Naast hergebruik is er ook gekeken naar ‘wat gaan we niet meer aanschaffen of plaatsen’. Daardoor is meubilair gekocht of gemaakt dat multifunctioneel inzetbaar is. Doordat de zaal een plek geworden is voor ontmoeten, is er ook behoeft in flexibiliteit qua opstellingen.

Verschillende opstellingen zijn in een handomdraai te maken. De banken hebben extra hoge rug waardoor deze meubelstukken ook als ruimtescheiding kunnen functioneren. De tafels kunnen kantelen, waardoor ze als white- of magneetboard gebruikt kunnen worden,” vertelt Zijnstra.

Multifunctioneel meubilair (foto: Lorenzo Denie)

Cyclisch denken

Het meubilair is mobiel gemaakt met wieltjes, waardoor het makkelijk verplaatsbaar wordt voor de gebruikers. Voor het veranderen van de opstelling is hiermee niet steeds de inzet van het facilitair bedrijf meer nodig. Dat scheelt inzet van mensen, maar maakt ook dat er sneller gebruik van de zaal wordt. De zaal is echt verbonden met water, dus meer passend bij het waterschap. In het tapijt zijn ‘wolken’ te zien, die overgaan in ‘water’. Ook dit staat symbool voor het cyclische denken binnen de organisatie van Waterschap Vallei en Veluwe.

Het project is met een hoge circulaire ambitie gerealiseerd door een zestal maatregelen:

1. Het optimaliseren van het gebruik door het intensiever kunnen gebruiken van de bestaande ruimte in de nieuwe situatie;

2. Behoud wat van waarde in hergebruikte materialen is binnen het project. De houten plafonds zijn gebruikt voor de wandbekleding, wat ook nog eens een gunstig akoestisch effect geeft;

3. Het meubilair en de audiovisuele middelen kenden een soort ‘as a service’ aanbestedingsmodel;

4. Verbindingen van nieuwe en gebruikte materialen zijn zodanig ontworpen dat ze effectief gedemonteerd kunnen worden. Het tapijt is bijvoorbeeld niet verlijmd aan de vloer en de latten zijn niet verlijmd aan de wand.

5. Nieuwe materialen zijn ook geselecteerd om hun score in het aandeel van gerecyclede grondstof of biobased eigenschappen. De nieuwe vloerbedekking is een gerecycled product uit petflessen.

6. Bij de sloop is vooral gedemonteerd om zoveel mogelijk gebruikte producten een tweede leven te geven. De plafondplaten en vouwwanden zijn bijvoorbeeld opnieuw ingezet op een project in Utrecht voor studentenhuisvesting.

Schoon water

Het waterschap houdt zich bezig met alle vormen van waterbeheer. “We beheren het water in een gebied van ruim 245.000 hectare, met 1.1 miljoen inwoners en circa 20.000 bedrijven. Bovendien zorgen we voor veiligheid tegen overstroming en zuiveren we het rioolwater. De Veluwe ligt met de grootste strategische drinkwatervoorraad uiterst centraal. We merken dat de druk op het water toeneemt en dat het steeds lastiger wordt om de vraag te bedienen. De urgentie groeit naarmate het klimaat steeds sneller verandert. Problemen die we niet willen afwentelen op toekomstige generaties,” vertelt van Vilsteren. “Dit vraagt om een heroriëntatie op ons waterbeheer. Hoe kunnen we het water langer vasthouden op de plaats waar het valt. Het vraagt ook om het bouwen van nieuwe ketens waar je niet meteen aan denkt. Ook circulariteit gaat over het bouwen van deze ketens. Dit is mijns inziens de grootste uitdaging.“

Waterbeheer en het toenemende gebrek hieraan raakt aan verschillende opgaven die in de regio spelen, zoals de woningbouwopgave en de transitie in de landbouw. Hoe kunnen we er voor zorgen dat de drinkwatervraag voor de nieuw te bouwen woningen in onze regio wordt beperkt? Dat we van 120 liter drinkwaterverbruik naar 50 liter per persoon per dag gaan. Welke andere bronnen van water kun je gebruiken voor het spoelen van je toilet of voor het wassen? En kunnen we afspraken maken met de agrarische sector, waarbij gewassen geteeld worden die niet alleen voedsel leveren, maar die ook als grondstof in de bouw gebruikt kunnen worden? Vanuit het waterbeheer biedt dit perspectief, wanneer dit bijdraagt aan herstel van de sponswerking van de bodem en een betere waterkwaliteit.

Tetra Aquatica

Als denkkader voor het op een andere manier omgaan met water is de Tetra Aquatica opgesteld. Deze is gebaseerd op de trias energetica. Van Vilsteren: “Natuurlijk gaan we er vanuit dat de nieuwe bouwlocaties zo gebouwd worden dat ze bijdragen aan een gezonde, klimaatrobuuste leefomgeving met een zo laag mogelijke CO₂-voetafdruk. Op onze eigen vestiging in Apeldoorn zijn maatregelen getroffen om ook als voorbeeld te dienen. Door groene daken, waterdoorlatende verharding, een tiny forrest, voedselbos, eigen zonneenergie opwek, aquathermie waarmee we ons gebouw verwarmen en koelen willen we anderen inspireren en gelijktijdig bijdragen aan de gezonde leefomgeving.”

In zijn algemeenheid kunnen we zeggen dat circulair werken bij uitstek over de grenzen van je eigen taken reikt. Vaak worden we hierbij nog belemmerd of onvoldoende gesteund door wet- en regelgeving. Het is lastig en tegelijk uitdagend en leidt tot mooie stappen, zoals we ook bij de verbouwing van de Veluwezaal hebben kunnen zien. 

Heb je interesse om ook aan te sluiten bij het netwerk van Cirkelstad Deventer-Apeldoorn? Neem dan contact op met Eric Kouters of Carmen Oude Wesselink. Voor vragen over het project “Veluwezaal” kun je contact opnemen met Kor Zijnstra.