Een bijna energieneutraal dienstencentrum ontwikkelen precies op de grens van Nederland en Duitsland? Dat geeft meer dan gemiddelde uitdagingen. Op het congres van het Europese project AZEB op 24 maart tijdens Building Holland 2020 vertellen de Duitse en de Nederlandse gemeentelijke projectleiders hoe het formuleren van een initieel programma van eisen volgens de AZEB-methode hen ondersteunt om de juridische en organisatorische uitdagingen van dit bijzondere project aan te vliegen. 

Afgelopen januari kwam het definitieve groen licht van Nederlandse zijde voor de ontwikkeling van het ambitieuze ‘Gaxel Grens/z Work Center’. Een bijna energieneutraal dienstencentrum precies op de grens van Nederland en Duitsland. Twee gemeenten, Winterswijk en Vreden zijn initiatiefnemer en grondeigenaar; elk aan één kant van de grens. De gemeenten zijn zich bewust van de unieke aard van deze plek en voelen de verantwoordelijkheid om er iets bijzonders mee te doen voor de samenleving. Er zijn hoge ambities op het gebied van duurzaamheid, in aanvulling op de bijzondere functionaliteit die ze nastreven: grensoverschrijdende samenwerking tussen Nederland en Duitsland bevorderen.

Welke rol past de gemeenten?

Eén belangrijke vraag in de initiatieffase is: welke rol is in dit project het meest passend voor de gemeenten om haar verantwoordelijkheid goed te vervullen? Er zijn immers verschillende samenwerkingsvormen mogelijk, denk bijvoorbeeld aan constructies als erfpacht, een geïntegreerd DBFMO-contract of verkoop van de grond. Iedere constructie brengt zijn eigen juridische en organisatorische uitdagingen mee. De kunst voor de gemeenten is om met een goede contractvorm en afspraken de implementatie van de hoge ambities te borgen in het vervolgtraject, terwijl de te contracteren ontwikkelaar toch zijn ruimte voor ondernemerschap behoudt. De AZEB-methode stelt dat de kwaliteitsborging in elke situatie begint met een gebalanceerd programma van (prestatie-) eisen. Ook vanuit een gemeentelijke rol en ongeacht de gekozen contractvorm.

Midden Joachim Hartmann van de gemeente Vreden en rechts René Nijland van Winterswijk tijdens een workshop met belanghebbenden van het nieuwe gebouw.

Sub-optimalisatie regelmatig probleem

Afgelopen anderhalf jaar hielp het Nederlandse AZEB team de beide gemeenten om de belangrijkste kansen en risico’s in kaart te brengen rondom de diverse ambities en vervolgens de meest essentiële prestatie-eisen te formuleren, passend bij hun rol. Deze set van eisen kan nu tijdens en na aanbesteding en contractering door de gemeenten gebruikt worden om de ambities te borgen. Kenmerkend aan de aanpak vanuit AZEB is het streven naar een gebalanceerde set van eisen, die sub-optimalisatie voorkomt in de gebouwontwikkeling.

Sub-optimalisatie is een probleem dat regelmatig optreedt in (duurzame) bouwprojecten: Een hoge energieprestatie die bijvoorbeeld gepaard gaat met tegenvallend comfort en/of te hoge investerings- of onderhoudskosten. Een werkelijk duurzaam gebouw heeft tegelijkertijd een positieve impact op mens, planeet en economie. En de borging van die positieve impact begint vroeg in de initiatieffase, door de juiste set van prestatie-eisen te formuleren als uitgangspunt voor het ontwikkelproces daarna.

Verschillende workshops met diverse stakeholders hielpen om de essentiële prestatie-eisen scherp te krijgen.

Interview NL en DE projectleiders

Binnen het project van Gaxel Grens/z Work Center zijn door het Nederalndse AZEB-team enkele workshops met interne en externe partijen georganiseerd. Ook zijn verschillende inhoudelijke richtlijnen gebruikt die binnen AZEB ontwikkeld zijn om betaalbare (bijna) energie neutrale bouw te stimuleren. Het resultaat is een kernachtig en gebalanceerd initieel programma van eisen. Op 24 maart leggen projectleiders René Nijland en Joachim Hartmann uit hoe de AZEB aanpak hen als gemeenten helpt hun kwaliteitsambities te borgen vanuit hun specifieke rol en er kan kennisgenomen worden van de gekozen initiële prestatie-eisen.

Kennismaken met AZEB

De AZEB routekaart is ontwikkeld door het Europese project AZEB - Affordable Zero Energy Buildings - onder leiding van de Nederlandse vereniging DNA in de Bouw, er is ruim 2 jaar aan gewerkt. De methode integreert bestaande oplossingen voor techniek en organisatie om betaalbaar energieneutraal te bouwen. Die zijn vervolgens ingedikt tot een praktische stap-voor-stap methode van 17 stappen. Kennismaken met de methode kan op 24 maart tijdens het AZEB congres tijdens BuildingHolland. Informatie en aanmelden kan hier.