Het voormalig mobilisatie terrein van Defensie Alverna nabij Wijchen krijgt een nieuwe bestemming. Door te denken vanuit het Cradle to Cradle principe is een uitgekiend bestemmingsplan geschetst dat winst oplevert voor mens en natuur. Leon Claassen en Birgit van der Veken van de Dienst Landelijk Gebied DLG leggen uit hoe de plannen tot stand zijn gekomen.

Defensie stoot 53 voormalig militaire terreinen af. De Dienst Landelijk Gebied (DLG) en het Rijksvastgoed- en ontwikkelingsbedrijf (voorheen Domeinen) kregen de opdracht van het ministerie van LNV hieraan een nieuwe bestemming te geven. Naast de ruimtelijke en milieu aspecten ligt er ook een financiële opgave. De herbestemming van de terreinen moet kosten neutraal zijn.

Mobiliseren van eenheden
Het mobilisatiecomplex (MOB-complex) Alverna is een terrein van 20 hectare gelegen in de gemeente Wijchen nabij Nijmegen. Deze MOB complexen hadden als functie het opslaan van goederen en geschut voor de te mobiliseren eenheden. Kenmerkend voor het terrein Alverna zijn de brede wegen en de ruime opzet van werkterreinen bij magazijnen. Er is een tankbaan met keerlussen waar de gestationeerde rupsvoertuigen regelmatig testritten op uitvoerden (zie Deel II: Terug naar de basis).

Nu is het een verlaten terrein, midden in een Ecologische Hoofdstructuur waar bos en heide elkaar afwisselen. Er zijn vleermuizen en een das heeft hier zijn burcht gebouwd. De zware bosrand heeft zeer oude vegetatie. Een heel bijzonder stukje landschap dat nu dus een gepaste herbestemming moet krijgen.

Gebiedsontwikkeling en C2C
“Op een vergelijkbaar terrein in Brabant heeft de Provincie besloten alleen de natuur haar gang te laten gaan en kosten daarvan uit een andere pot te financieren. Zo’n gebied wordt dan gesaneerd en vervolgens worden afspraken gemaakt wie het beheer uitvoert," zegt Leon Claassen, milieudeskundige bij DGL.

Claassen stelde voor om bij de inmiddels al in gang gezette gebiedsontwikkeling van Alverna gebruik te maken van de principes uit het Cradle to Cradle (C2C) concept. (Zie ook: Deel II)

Claassen: "Daarmee is in Nederland al op diverse plaatsen geëxperimenteerd. Het gebied leent zich uitstekend voor C2C omdat er een verbinding is tussen gebiedsniveau, planniveau, projectniveau en gebouwniveau. Daarmee is het sluiten van kringlopen mogelijk."

"Maar het gebied ligt in de ecologische hoofdstructuur. Er gelden dan strenge regels voor de ontwikkeling van andere functies binnen aanwezige of de nog te ontwikkelen natuur. Het nee, tenzij principe." Er mag daarbij geen schade worden aangebracht aan beschermde dieren en planten.
DLG betrok alle relevante partijen bij de ontwikkeling van de nieuwe concepten.

Birgit van der Veken: "In de zogenaamde Schetsschuit sessies kregen alle partijen de kans hun invulling aan het gebied te geven. Ook elkaars rol in het geheel werd nagespeeld. Dit doen we wel vaker , maar nu was de nadrukkelijke boodschap in de uitwerking van de schetsschuit te denken in de C2C filosofie."

Alle wensen en eisen zijn over elkaar heen gelegd en zorgvuldig afgewogen. Het resulteerde in een concept waarbij er met een minimale bebouwing voldoende kwaliteit voor de natuur behouden blijft.

Terug naar de basis
Dat is de toepasselijke titel die Birgit van der Veken gaf aan het proces en het eindresultaat van de herbestemming van Alverna (zie Deel II). In de nieuwe opzet is het terrein voor een groot gedeelte aan de natuur teruggegeven. Het hele zuidelijke deel wordt bos en heide, met enkele mogelijkheden tot recreatie.

De drie munitiebunkers hebben een historisch waardevolle en karakteristieke militaire architectuur. Die blijven behouden. Dat geldt ook voor een deel van de tankbaan en de brug voor onderhoud aan rijdend materieel. Verder wordt zoveel mogelijk afgebroken en gesaneerd. Zo zijn er enkele plaatsen waar batterijen lagen en moet het asfalt grotendeels worden verwijderd.

De das krijgt alle rust en ruimte. Voor de vleermuizen is een bunker gereserveerd. De voor bewoning gereserveerde ruimte is strikt begrensd. "Een vaste gebouwhoogte en geen tuinen," zegt Claassen. "Maar wie heeft er nu behoefte aan een tuin als je in een dergelijke grote bosrijke omgeving woont?"

Bod uitbrengen
Onlangs verscheen de advertentie in ondermeer het bouwdagblad Cobouw. Tot 5 maart kunnen belangstellenden een bod uitbrengen. "Welk minimumbedrag we ervoor willen hebben is geheim. Daarboven wordt de hoogste bieder geselecteerd’ Belangstellenden kunnen zich bij de dienst melden."

Duurzame balans
Een gebied hoeft niet helemaal aan de natuur teruggegeven te worden om van waarde te zijn voor nieuwe generaties. Zélfs in de ecologische hoofdstructuur kun je duurzaam ontwikkelen gedacht vanuit de C2C visie, zonder schade aan te richten en zelfs met profijt voor natuur milieu en economie.

DLG bemoeit zich minder met de verdere uitwerking. Van der Veken: “Ik ben heel benieuwd wat er nu gaat gebeuren. Het zou fantastisch zijn als de nieuwe bebouwing helemaal aansluit bij de filosofie. Mens en natuur kunnen elkaar duurzaam in balans houden. We hebben de basis gelegd voor het verzilveren van de kansen om duurzaamheid mee te nemen. De ingrediënten voor het creëren van meerwaarde voor de mens (people) planet (ecologie) en profit (winst voor beiden) zijn aanwezig. Ik ben echt heel benieuwd hoe die invulling eruit zal komen te zien."

Het enthousiasme waarmee Claasen en Van der Veken en DLG aan dit project hebben gewerkt straalde af op de voorstellen van de betrokken partijen en hopelijk ook op de uitwerking van de nieuwe  eigenaar. Claassen: ‘Maak er wat moois van waar ook onze volgende generaties trots op kunnen zijn!’

Meer informatie
Over het complex: www.ontwikkelingmilitaireterreinen.nl Klik het complex Alverna aan.
Dienst Landelijk Gebied Arnhem (regio Oost):  Tel. 026-3781200

Tekst: Ronald van Bochove