Sinds 2013 betalen wij via een opslag op onze energierekening allemaal royaal mee aan investeringen in duurzame energie. In potentie een goed mechanisme. Alleen worden onze gelden vanuit deze extra opslag momenteel niet effectief geïnvesteerd en worden doelstellingen niet gehaald, terwijl oplossingen eenvoudig zijn.

In een reeks blogs geven Duurzaam Gebouwd-experts hun visie op het thema Duurzame Energie, om dit onder de aandacht te brengen bij de aanstaande kabinetsformatie. Tot 15 maart gaan de experts in op de status quo rondom dit onderwerp en geven ze advies aan de nieuwe kabinetsleden.

Auteurs:
Albert Hulshoff, adviseur duurzaam bouwen
Joan Ronner, adviseur energietransitie
Foto: Albert Hulshoff

De gelden die de overheid via de Opslag Duurzame Energie (ODE) binnen krijgt, bedraagt dit jaar per huishouden gemiddeld €60 en stijgt stapsgewijs naar circa €220 euro in 2023. Tot nu toe worden de ODE-gelden vooral ingezet om de industrie te verduurzamen (de aanbodzijde). Het is echter algemeen bekend dat investeringen in energiebesparing (aan de kant van de burger) meer bijdragen aan de klimaatdoelstellingen. Andere landen doen dit al.

De Koninklijke Nederlandse Academie voor Wetenschappen (KNAW) deed onlangs de volgende aanbeveling: ‘Bevorder energie-efficiëntie en brandstofbesparing. Daar is veel winst te behalen.’ Energiebesparingsprogramma’s voor huishoudens zoals het Energielabel, ‘Blok-voor-Blok’ en ‘Meer met Minder’ zijn tot toe echter weinig effectief gebleken. Het blijft voor veel huiseigenaren financieel gewoon niet aantrekkelijk genoeg. Maar wanneer we reeds geheven ODE hiervoor gaan inzetten, gaat dit waarschijnlijk snel veranderen. Want wie zit er niet te wachten op een ‘gratis’ comfortabeler en zuinigere woning?

Inspiratie over de grens

We kunnen ons hierbij laten inspireren door een geslaagd voorbeeld uit Ierland, het programma ‘Better Energy Warmer Homes’, dat particulieren helpt hun huizen te verduurzamen (o.a. isolatie en vernieuwen ketel). Onder bepaalde voorwaarden (gebaseerd op sociaaleconomische draagkracht) krijgen huiseigenaren de maatregelen gratis aangeboden. Inmiddels zijn via dit programma 335.000 Ierse huizen verduurzaamd, ruim 20% van alle particuliere woningen in Ierland (bron CSO Ireland).

Stel, we volgen het advies van de KNAW op en gaan een deel van de ODE-gelden in plaats van in biomassa deels investeren in het isoleren van spouwmuren. En stel we starten met 1 miljoen woningen, dan vergt dit een investering van ca. €750 miljoen. Dit resulteert in een jaarlijkse energiebesparing van 11 petajoule (eigen berekening) en maakt ons minder afhankelijk van Rusland. Ter vergelijking, de totale besparingsdoelstelling van Nederland voor 2020 is 100 petajoule. Op basis van deze kosten en baten blijkt dat grootschalige spouwmuurisolatie ongeveer 6 keer kosteneffectiever is dan investeren in bijstook van biomassa in kolencentrales. En draagt zo zeer effectief bij aan het behalen van de klimaatdoelstellingen. De KNAW overdreef dus niet.

Duurzame energie

Het idee dat huishoudens zelf directer profiteren van de belasting die ze afdragen zal positief werken. Met name voor de minder draagkrachtige burgers. Want in de komende jaren zal naar onze verwachting een toenemend aantal rijkeren zonnepanelen aanschaffen, waardoor zij minder zullen meebetalen aan de ODE, want zij hoeven dan nauwelijks nog elektriciteit in te kopen. Met als gevolg dat de ODE voornamelijk door de minder draagkrachtigen betaald gaat worden, zonder dat ze hier direct van kunnen profiteren. Spouwmuurisolatie betaald vanuit de ODE zou deze ongelijkheid deels kunnen compenseren.

Nu worden grote bedragen aan belasting op een niet-effectieve manier ingezet, mede doordat we de onderwerpen duurzame energie en energiebesparing als aparte dossiers behandelen, terwijl deze elkaar positief kunnen beïnvloeden.

We leven in een tijd van slimme verbindingen leggen, van ‘connected energy’ zoals sommigen dat zo mooi zeggen. Laten we dan ook de dossiers slim bij elkaar brengen en de ODE zo effectief mogelijk benutten. Als het nieuwe kabinet vanuit deze denklijn - dat niet alleen het aanbod, maar ook de vraag moet worden geoptimaliseerd - gaat investeren en reguleren, ontwikkelen we sneller én kosteneffectiever naar de beoogde energietransitie. Kolencentrales kunnen dan op natuurlijke wijze uitfaseren. Is die discussie ook meteen van de baan.