De circulaire 3D-printer of de ‘C2C-printer’?

Auteur: Frank Donkers

3D-printing: hoe lang hebben we nog nodig? In China is onlangs ’s werelds eerste 3D-geprinte appartementencomplex gebouwd. Dat wierp de vraag op: wanneer wordt 3D-printing een gangbare techniek in de bouw? Een printer van maar liefst 6,6 meter hoog, 10 meter breed en 40 meter lang bouwde dit complex. 

3D-printen in de bouw maakt zijn opmars. Vele universiteiten doen er onderzoek naar en nemen stapsgewijs onzekerheden weg. Parallel daaraan zijn diverse bedrijven gestart met het ontwikkelen van eigen 3D-printtechnieken (contour crafting), al dan niet in samenwerking met universiteiten en technologie hubs. Naar verwachting wordt binnen nu en 2 jaar met on-site 3D-printing een eerste bouwproject buiten Azië gerealiseerd, waarschijnlijk in een land met minder strikte wet- en bouwregelgeving. Na de eerste projecten zal de techniek meer terrein winnen en potentieel een gangbare bouwmethodiek worden.

Mogelijk moeten we nu al op zoek naar een 4D-printer. Gelet op de productietechnologie van het gerobotiseerd bouwen dient de vraag te worden gesteld of deze innovatie afdoende inspeelt op andere relevante criteria in de bouw, vastgoedsector en maatschappij. De circulaire economie wint nationaal en Europees snel terrein en oefent een stevige impact uit op de verouderde lineaire economische modellen.

De werelddynamiek zorgt ervoor dat organisaties, ondernemingen, mensen en dieren zich steeds frequenter en sneller moeten aanpassen om (economisch) te overleven. Het ontwerpen, bouwen en exploiteren van toekomstbestendig vastgoed is tot art nouveau verheven en allerlei theorieën zijn in omloop in welke vorm dit moet plaatsvinden. Aangezien trends en cycli steeds korter lijken te worden, rijst de vraag of het bouwen van morgen niet steeds vaker tot een semi-permanente vorm leidt.

Flexibele schil

Op persoonlijke titel volg ik vol belangstelling een aantal semi-permanente bouwers, waarvan Neptunus voor mij de bekendste is door de tv-campagne.  Het modulair bouwsysteem betekent flexibiliteit in afmetingen en design. Zelfs flexibiliteit wanneer de behoeftes van de opdrachtgever of gebruiker veranderen. Want niet alleen kan het demontabele gebouw na de gebruiksperiode afgebroken worden, ook kan de modulaire bouwwijze het gebouw aanpassen aan de veranderde behoefte op het gebied van uitbreiding, nieuwe compartimentering of het realiseren van een extra verdiepingsvloer.

Ook veranderende risicoprofielen genieten hierbij oplossingen die uiteenlopen van regulier huren tot kopen en leasen. Neptunus claimt oprecht dat alle componenten en materialen herbruikbaar en/of recyclebaar zijn. Maar of het internationaal acterende Neptunus ver genoeg is om de naderende wet- en bouwregelgeving het hoofd te bieden, is nog maar af te wachten.

Naar een circulaire sector

Het ABN AMRO-rapport ‘Circulair bouwen: het fundament onder een vernieuwde sector’ beschrijft de overgang van een lineair opgebouwde keten naar een circulaire, duurzame sector. Voor deze omvorming is in de eerste plaats een levenscyclusbenadering noodzakelijk. Deze komt in de plaats van de huidige lineaire kortetermijnvisie op een gebouw. Bij de levenscyclusbenadering hoort hoogwaardige recycling van materialen: deze worden steeds opnieuw gebruikt. De materialen zijn hernieuwbaar, gerecycled en niet giftig. Hierdoor daalt de impact van grondstofwinning drastisch, net als de hoeveelheid afval die vrijkomt tijdens bouw, renovatie en sloop.

De Europese Commissie heeft een consultatie over de Circulaire Economie gelanceerd. Deze consultatie sluit op 20 augustus 2015. Alle betrokkenen kunnen een reactie indienen. Eind dit jaar wordt een nieuw initiatiefvoorstel van de Europese Commissie verwacht.

Vol belangstelling kijk ik uit naar de ontwikkelingen en verbindingen, die tot stand komen om de 3D-print- en productietechnologie te laten voldoen aan de turbulente en dynamische verwachtingen rondom circulariteit van materialen en gebouwen. Is de bestaande 3.0-technologie flexibel genoeg om deze geïntegreerde criteria te waarborgen en in welke mate is het 3D-printerobject zelf oneindig bruikbaar c.q. recyclebaar? De techniek bestaat mogelijk al, maar met de infrastructuur alleen komen we er niet. Deze thematiek vraagt om een integrale, holistische benadering waarvan in brede zin gezegd mag worden, dat de onderlinge componenten onderwerp zijn van discussie en hun bestaansrecht en plaats on de rangorde nog moeten gaan bewijzen. Op weg naar de C2C-printer?