Ik las vorige week de prikkelende expertpost “Gezondheid!” van Harm Valk. Harm slaat de spijker op de kop met zijn observatie dat we als architecten, stedenbouwkundigen en opdrachtgevers, installateurs allemaal letterlijk en figuurlijk, direct en indirect invloed hebben op de gezondheid van bewoners en stedelingen.

Om mijn vak als stedenbouwkundige te duiden vergelijk ik het wel eens met die van een arts. En de stad is mijn patiënt. Je stelt samen met je team van coassistenten een diagnose op. Zieke steden moet je soms opereren in het stadshart, je legt aan aantal bypasses aan en soms volstaat dotteren. Sommige steden en woonwijken zijn gezond en hebben niet meer nodig dan een facelift of een goed advies over gezond eten, gezond leven, stoppen met roken en het zuinig omgaan met energie.

Obesitas

Maar ach, sommige bestuurders van steden en provincies willen niet inzien dat een stad of een regio ernstig ziek is. Neem nou de veelbesproken krimp. Die hebben we echt allemaal van verre aan zien komen. Dat de voorraad niet meer aansluit bij de samenstelling van een afnemende en sterk vergrijzende bevolking is een gewoon een vorm van woningbouw obesitas. Veel gemeenten en marktpartijen hebben simpelweg teveel en teveel van hetzelfde gebouwd op te afgelegen plekken en hebben zich te weinig bekommerd om de condities van de bestaande voorraad en de woonwensen van de vergrijzende samenleving.

Healthy aging

De opgave van het herontwikkelen van steden en woonwijken zal mede gericht zijn op ‘healthy aging’. Hoe zorgen we ervoor dat de zorgbehoevende ouderen langer in hun vertrouwde omgeving kunnen blijven wonen? Welke woonwoonwijken zijn daarvoor het best geschikt? Elke generatie van woonwijken, van voor de oorlog, de wederopbouw uit de jaren vijftig en zestig, en de latere woonwijken hebben allemaal zekere kwaliteiten en kenmerken die het voor ouderen in meer of mindere mate aantrekkelijk of geschikt maken om daar te wonen. De inrichting van de openbare buitenruimte, de nabijheid van openbaar vervoer en voorzieningen, de mogelijkheid om met de auto dicht bij de woning te kunnen komen.

Voorbode

Ik zie het vak stedenbouw als sleutel naar een duurzame en gezonde samenleving. De opgave die voor ons ligt is stevig. Konden we de krimp nog afdoen als een regionaal probleem in de armlastige flanken van Nederland, het is slechts een voorbode wat ons te wachten staat. Vergrijzing gaat in heel Nederland hard toeslaan, met name in de groeikernen uit de jaren zeventig van de vorige eeuw zoals Spijkernisse, Emmen, Lelystad. Binnenkort heeft meer dan de helft van de inwoners van Nederland een leeftijd van 50 jaar of meer. Dit gaan we merken in de steden, in het koopgedrag, in veranderende dagelijkse patronen en in woonwensen.

Martin Dubbeling is stedenbouwkundige en adviseur duurzame stedelijke ontwikkeling bij Connecting Cities en Vice President van ISOCARP, the International Society of City and Regional Planners.