Duurzame gebiedsontwikkeling start met een community

Auteur: Gert-Joost Peek

Op 12 maart vond het Praktijkcongres Gebiedsontwikkeling Nieuwe Stijl (GONS) plaats. Hiermee werd een tweejarig traject van het Ministerie van I&M afgerond met als subtitel ‘Wat is je nieuwe rol?’. In totaal meldden zich meer dan 600 deelnemers aan voor het congres en de drie voorafgaande zoektochtevents.

Velen zijn initiatiefnemers van een lokale ruimtelijke ingreep of ambtenaren die met deze bottom-up initiatieven worden geconfronteerd. Dit enthousiasme toont de bereidheid aan om actief invulling te willen geven aan uitnodigingsplanologie.

Tijdens het congres werd de publicatie ‘Gebiedsontwikkeling Nieuwe Stijl: eerste stappen in de praktijk’ officieel gelanceerd door Minister Melanie Schultz van Haegen. In dit eerste iBook van het Rijk worden 24 vernieuwende praktijken besproken. De publicatie is hier te downloaden (als iBook of pdf). Maar wat is Gebiedsontwikking Nieuwe Stijl nu eigenlijk anders dan Oude Stijl?

Die oude stijl bestaat nog niet zo lang en is ontstaan met de overgang van toelatingsplanologie naar ontwikkelingsplanologie in de jaren negentig. De woningbouwopgave en stedelijke ontwikkeling werden een publiek-private gebiedsontwikkelingsopgave met PPS als uitwerking. De kern van gebiedsontwikkeling als uitvoering van ontwikkelingsplanologie kan gevangen worden in drie V’s: Verwerven, Volume en Verkopen. Gebiedsontwikkeling als projectontwikkeling XL gericht op schaalvoordelen.

Inmiddels kijken we anders tegen gebiedsontwikkeling aan. Ontwikkelingsplanologie wordt vervangen door uitnodigingsplanologie. De maakbaarheidsgedachte, eerst gebaseerd op overheidshandelen en daarna op dat van overheid en markt samen, raakt op de achtergrond en publicaties als ‘De spontane stad’ (Urhan Urban Design, 2010) wijzen de weg naar een meer ontspannen of organische benadering van ruimtelijke ontwikkeling.

"Van de vier V’s naar de vier C’s"

De drie V’s van de Gebiedsontwikkeling Oude Stijl kunnen worden vervangen door drie C’s: Community, Concept en Commitment. In plaats van te beginnen met de grondverwerving, moeten we starten met het samenbrengen van een groep van gelijkgestemde gebruikers en andere stakeholders waarmee gezamenlijk de kern van de opgave kan worden bepaald en waar vanuit de ruimtelijke ontwikkeling kan worden gestart. Een mooi praktisch overzicht van nieuwe werkwijzen wordt gegeven in de publicatie ‘De flexibele stad’ (Bergevoet en Van Tuijl, 2013).

Geheel in lijn met deze benadering willen we ook aan de het GONS-traject vervolg geven met de oprichting van een Community of Practice (CoP) waarin initiatiefnemers en ruimtelijke professionals van elkaar kunnen leren hoe de verandering van een top-down naar een netwerksamenleving in hun dagelijkse praktijk door te voeren. En waar komen die vierde V en C ten tonele? Deze staan voor Vakkennis of Competenties en blijven ook in de Nieuwe Stijl essentieel voor het slagen van een gebiedsontwikkeling. Met het verschuiven van publieke en private professionals als initiatiefnemer naar veelal particuliere initiatiefnemers of professionals uit andere sectoren dan de vastgoed- of RO-sector, verandert ook de wijze waarop de vakkennis kan worden ingezet. Het is niet meer evident dat de gebiedsontwikkelingsprofessional ook in de lead is. De CoP is een manier om competenties te delen en gezamenlijk te zoeken naar ieders nieuwe rolinvulling.

De CoP is een samenwerking van het Kennislab voor Urbanisme, het lectoraat Gebiedsontwikkeling en Transitiemanagement van de Hogeschool van Rotterdam en de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland. Op dit moment werken we, ook naar aanleiding van de lessen van het GONS traject, het plan uit. Wilt u meer weten of meedoen, neem dan contact op met Jan-Willem Wesselink of ondergetekende. Doe mee en geef zo invulling aan een meer duurzame omgang met onze (gebouwde) omgeving!