‘First principles’ 

Auteur: Jaap Wiedenhoff

Waarom met het verlies van Steve Jobs duurzaamheid een grote klap heeft gehad.

De financiële crisis heeft een ding meer dan duidelijk gemaakt; zoals we het systeem inrichten zo zal het zich ook gedragen. De huidige euro crisis is volgens mij eenvoudig te verklaren wanneer we kijken naar hoe mensen en systemen zich gedragen.

Niet slechter
Bankiers en politici zijn niet per se slechter (of beter) dan andere mensen en zullen dus eigen belang laten prevaleren wanneer daar geen sociaal maatschappelijke consequenties aan verbonden zijn. 

Door de introductie van de euro verdween het valuta risico en de transactiekosten die daaraan verbonden zijn, hierdoor werd het voor hen aantrekkelijk gemaakt geld in de zuidelijk Europese landen te investeren; deze landen kwamen hierdoor veel makkelijker aan geld en ze gebruikten dus deze mogelijkheid, waardoor de politici geen impopulaire maatregelen hoefden te nemen. Heel veel ingewikkelder is het volgens mij niet.

Ecological age
Wanneer we op dezelfde manier kijken naar hoe wij ons gedragen ten aanzien van duurzaamheid dan zien we een zelfde mix van maatschappelijk wenselijk gedrag en opportunisme. Wat betekent dit en waarom betekent dit dat volgens mij Steve Jobs de werkelijke held van de ‘ecological age’ is?

Waar gaat duurzaamheid feitelijk over; de meest gebruikte definitie is die van de commissie Brundtland. Een klein nadeel hiervan is dat deze welvaart in een brede zin definieert en dat is nu juist het probleem. Twee belangrijke elementen van duurzaamheid ontbreken; de relatie tussen welzijn en welvaart en nog belangrijker de distributie van welvaart.

Defensieve benadering
Hierdoor ontstaat een defensieve benadering van duurzaamheid, cynisch en pessimistisch en vooral gedreven door angst. De oppergoeroe van de angst is in deze Al Gore, natuurlijk is het zijn verdienste dat met name ecologische duurzaamheid volop in de aandacht staat.

Maar hij heeft dit vooral gedaan door in te spelen op de fundamentele menselijke angst voor verandering “Climate Change”. De tweede in Nederland populaire ecologische duurzaamheidsstroming is vooral cynisch en opportunistisch van aard; Cradle to Cradle richt zich vooral op het behoud van onze welvaart en consumptie drang er van uitgaand dat het grootste probleem ervan ecologisch van aard is.

Een van de meest cynische uitspraken die ze hiermee geproduceerd hebben is 'waste is food' een waarheid als een koe voor velen tienduizenden op de vuilnisbelten van Zuid-Amerika, Azië en Afrika.

Sexy en succesvol
Steve Jobs daarentegen heb ik het woord duurzaamheid nooit horen gebruiken, hij was gedreven om beschikbare technologie effectiever en efficiënter te gebruiken.

Bij de producten van Apple staan niet de technische specificaties voorop maar het nut, het gemak en het plezier dat ze zijn gebruiker geven. Waarom hij een held is, is omdat hij in staat is geweest deze feitelijk droge en saaie boodschap sexy en succesvol te maken.

Kruisjeslijsten
Duurzaamheid in de gebouwde omgeving is gereduceerd tot kruisjeslijsten die een excuus vormen om in Hoofddorp nieuwe kantoren te bouwen voor bedrijven die  vaak al kantoorruimte hebben op loopafstand. Deze kruisjeslijsten, met alle goede bedoelingen die erachter zitten, dempen innovatie en vormen een excuus om de bestaande praktijken in de bouw, met een paar minimale technologische veranderingen, in stand te houden.

Het wachten is dus op de Steve Jobs van de bouw, iemand met de power, het charisma en de visie om gebouwen en steden te ontwerpen en te bouwen, maar in de westerse wereld vooral te renoveren, die allereerst bedoelt zijn om mensen er zo prettig mogelijk in te laten wonen en werken.

Niet door risicoloos standaard specificaties te volgen die de hoeveelheid ellende beperken maar door op een nieuwe en originele wijze te kijken naar wat mensen echt nodig hebben om hun welzijn te verhogen.

Door dit vervolgens ecologisch en economisch zo effectief mogelijk te doen creëren we hopelijk ruimte in de beschikbare grondstoffen waardoor ook de derde wereld de kans krijgt zichzelf te ontwikkelen. Want uiteindelijk is duurzaamheid voor alleen de weldoorvoede ‘eerste wereld’ geen duurzaamheid maar uitstel van executie.

Jaap Wiedenhoff
Directeur Arup Nederland