Ontwerpteams nemen zich voor, aan de start van een project, voor om met vernieuwbare materialen te werken. Helaas blijken de materialen niet veel voordeliger uit te komen in de MPG. Goedkoper zijn ze ook niet. Wat zijn goede redenen om vernieuwbare materialen te gebruiken?

Vernieuwbare materialen zijn niet alleen ‘minder slecht’ dan de traditionele materialen, ze hebben ook positieve eigenschappen en dragen bij aan waardecreatie op meerdere schaalniveaus. Het integreren daarvan vraagt om een holistische benadering, waarbij ook maatschappelijk en ecologische aspecten meegenomen worden.

1. Dubbel circulair

De vernieuwbare materialen zitten in de biologische kringloop in het Ellen McArthur-model. De materialen kunnen altijd weer terugkeren, doordat ze organisch afgebroken worden en zo voedsel zijn voor planten en bomen. Maar deze materialen kunnen ook in de technische kringloop worden opgenomen: een houten plank kan terug de natuur in, maar kan ook goed hergebruikt worden. Met deze materialen kun je de kringlopen dus integreren. Op deze wijze ontstaat er synergie tussen de twee kringlopen en wordt meer waarde toegevoegd.

2. Invloed op het binnenmilieu

Ook buiten de scope van levenscyclusanalyse (MPG) is er de positieve bijdrage van vernieuwbare materialen, bijvoorbeeld op het binnenmilieu. Steenachtige materialen in het interieur zijn koel en hard. De afwerking met verf en vloerbedekking bevat vaak vluchtige organische stoffen. Er zijn wel grenzen opgesteld om uitstoot hiervan te beperken, maar dat neemt niet weg dat we in ons interieur worden blootgesteld aan toxiciteit. Vernieuwbare materialen (hout, marmoleum, linnen) dragen bij aan de kwaliteit van het binnenmilieu. De geur is prettiger, de akoestiek is aangenamer en de materialen voelen warmer aan. Hout draagt eraan bij dat de luchtvochtigheid binnen gezonde grenzen blijft.

3. Welbevinden in een gebouw

Naast de fysische eigenschappen komen we er ook steeds meer achter dat ontwerpen met vernieuwbare materialen ook bijdraagt aan ons welbevinden (biofilisch ontwerpen). Natuurlijke structuren (houtnerven) zijn herkenbaar, maar altijd anders. Het materiaal voelt fijn aan. Uit onderzoek blijkt dat schoolkinderen in een interieur met vernieuwbare materialen een lagere hartslag hebben. In kantoren waar mensen zich goed voelen, zijn mensen minder vaak ziek en hebben een hogere productiviteit.

Jean Frantzen: "Ook buiten de scope van levenscyclusanalyse (MPG) is er de positieve bijdrage van vernieuwbare materialen, bijvoorbeeld op het binnenmilieu."

4. Opslaan van CO₂

Een belangrijk voordeel van vernieuwbare materialen, buiten de scope van de bouw (MPG), is hun vermogen om CO₂ op te slaan. We hebben afgesproken dat de opgeslagen CO₂ wordt toegekend aan bosbouw of landbouw. Het draagt niettemin actief bij aan het verminderen van de CO₂ in de atmosfeer (Klimaatakkoord van Parijs). Een houten gebouw kan meer CO₂ opgeslagen hebben dan tijdens de winning en productie werd uitgestoten. Het stimuleren van bosbouw en het gebruik van meer hout in de bouw draagt bij aan het terugdringen van CO₂ in de atmosfeer.

5. Effect op stikstof-, water- en biodiversiteitscrises

Verder hebben vernieuwbare materialen impact op maatschappelijke kwesties buiten de directe bouwomgeving. Het verbouwen van gewassen voor bouwmaterialen heeft aantoonbaar positieve effecten op de stikstof-, water- en biodiversiteitscrises. Door het verminderde gebruik van meststoffen en pesticiden verbetert de bodemkwaliteit, verhoogt de biodiversiteit en het aandeel koolstof in de bodem en verbetert de opslag en doorlaatbaarheid voor water. Dit draagt niet alleen bij aan de duurzaamheid van de bouw, maar ook aan bredere ecologische en maatschappelijke  doelen. Boeren hebben een alternatief voor de veeteelt en kunnen overstappen naar het verbouwen van bouwmaterialen.

De keuze om te bouwen met vernieuwbare materialen leidt niet direct tot een veel lagere MPG en kost soms wat meer. Het leidt wél tot gezonde, circulaire gebouwen waarbinnen het fijn wonen of werken is. Daarnaast heeft het bouwen met vernieuwbare materialen buiten de scope van de bouwwereld voordelen omdat het CO₂ opslaat en bijdraagt aan een schoner milieu. Deze afwegingen kunnen in het begin van het ontwerpproces samen met de opdrachtgever gemaakt worden.

Tekst: Jean Frantzen, senior adviseur Energie en Duurzaam Bouwen bij DGMR

Foto bovenaan: Hotel Jakarta