Onze warme nazomer is een actueel voorbeeld van het aansturen op verandering door gemeente Deventer. Binnen duurzame kaders zoekt de gemeente naar de kortste én krachtigste weg naar nieuwe manieren van werken, kriskras door de organisatie. Het netwerk van Cirkelstad Deventer en Apeldoorn was te gast op het stadhuis om uit eerste hand te horen hoe Guido de Vries, beleidsmedewerker Duurzaamheid, er hard aan trekt om circulariteit te verankeren bij gemeente Deventer.  

“Als alles meezit maken we per 1 januari 2024 een vliegende start met onze plannen om circulariteit te borgen in wat we doen én vragen van anderen”, vertelde de Vries. In Deventer zijn al een aantal projecten gerealiseerd rondom het onderwerp losmaakbaarheid, maar circulariteit is breder dat dat. En ook breder dan alleen de bouw. Hoe je het thema kunt verankeren in je organisatie is best een opgave, wist De Vries: “Vanuit een aantal projecten is gekeken naar laaghangend fruit. Zo ook naar nieuwe kansen. Voor het verankeren is het belangrijk dat je binnen de verschillende afdelingen van je organisatie de boodschap brengt.”

Kennis en bewustwording

Daarbij vallen dingen op. Bijvoorbeeld dat recyclen vaak bekend is, maar dat kennis over de R-ladder wellicht nog ontbreekt. Dat brengt weer nieuwe inzichten met zich mee. De Vries: “Verder denken mensen dat circulair betekent dat je hergebruikt, tweedehands, materiaal moet toepassen. Het gaat echter om het verdringen van fossiel, niet-hernieuwbaar materiaal. Dat kan met hergebruik van grondstoffen, maar daar redden we het niet mee. En dat hoeft ook niet: er is al een actieve economie van biobased materialen. Die liggen gewoon in het schap, daar kun je vandaag mee werken.” Om het verhaal breed te kunnen vertellen worden organiseert gemeente Deventer binnenkort lunchlezingen. Hierin worden thema’s als de eindigheid van grondstoffen, klimaat, milieu, biodiversiteit en sociale impact met voorbeelden toegelicht.

Bewustzijn creëren

Hoe ga je met aspecten anders dan recyclen om, zoals nieuwe toepassingen of het niet vernieuwen bij een defect? De Vries lichtte toe: “Met dit type vragen wordt het bewustzijn voor circulariteit gewekt, alleen in de uitvoering zie je nog wel wat obstakels. Om dit weg te nemen heeft gemeente Deventer diverse circulaire hotspots opgericht, die kijken naar aansprekende voorbeelden. Denk aan het hergebruik van afgeschreven biervaten als ponton in de vijver van de Kien, de inzet van natuurlijke regionale vezels voor textiel in plaats van massaproductie uit het verre oosten, maar ook de vervanging van een fietsbrug op een circulaire wijze.”

Guido de Vries: "Gemeente Deventer heeft diverse circulaire hotspots ingericht, die kijken naar aansprekende voorbeelden."

Integrale aanpak

Ook kaartte De Vries het gemeentelijk beleid aan. Het is belangrijk dat circulariteit als onderwerp in beleid komt te staan, want anders ‘hoef je er niets mee te doen’. De Vries: “Het bewustzijn groeit en ook circulaire initiatieven, dus de tijd is rijp om hier beleid voor te maken en te koppelen aan andere, duurzame thema’s. Met een integrale aanpak, zodat het in de uitvoering makkelijker, impactvoller en duurzamer wordt. In Deventer wordt gewerkt aan een duurzaamheidskader: van klimaatnegatief naar klimaatpositief. Hierin worden landelijke doelstellingen afgestemd met de eigen strategische keuzes, die door een afspiegeling van de organisatie worden bepaald. Er zijn een aantal koppelkansen waardoor men kan versnellen. Denk daarbij aan de keuze voor bomen die ook bijdragen aan de biodiversiteit en na levensduur verwerkt worden tot bouwmateriaal. Dan combineer je oplossingen voor hittestress, ecologie en circulariteit”, lichtte de Vries toe.

Keuzes

Er zijn veel methodieken en standaarden voor circulariteit en duurzaamheid. Moet er nog iets nieuws bedacht worden? De Vries oordeelde dat als je een goed duurzaamheidskader opstelt, de methode voor een project vanzelf volgt. “Het is belangrijk de doelstellingen zo helder mogelijk neer te zetten, met informatie vanuit de praktijk en landelijke autoriteiten zoals het Rijksvastgoedbedrijf. Keuzes maken gaat ook over de maatvoering van je gebouw.”

“Als je vanuit andere principes start heeft dat meteen consequenties voor het gebouw, hoe je erin leeft én voor het gedrag van bewoners”, vulde Barbara Middelhoff van organisatie Diep aan. “Als we inzichtelijk krijgen wat de maatschappelijke impact is voor onze keuzes, kun je ook voor alternatieve keuzes gaan.”

Deventer heeft de ambitie om in 2030 op 50% circulair te zitten. In het Besluit bouwwerken leefomgeving (Bbl) staat een regel die de gemeenten de vrijheid geeft om bij uitvragen de doelen hoger te stellen in de vergunningverlening. Tegelijkertijd zijn er geluiden dat minister Hugo de Jonge van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties dit onderdeel eruit wil halen.

Circulair ontwerpen en bouwen

Vanuit de praktijk in Deventer lichtte Robin Berenschot van Aan de Stegge Twello een project met hoge duurzame ambities toe, dat nog even anoniem moet blijven. Op basis van de vier kernthema’s: het gebouw, de mens, natuur & klimaat en energie, wordt binnen Aan de Stegge Twello gewerkt aan duurzaamheid. Berenschot: “Het project is ontworpen conform de principes van circulair bouwen. Op basis van een ontwerpmatrix werd per gebouwlaag een passende circulaire ontwerpstrategie en bewuste materiaalkeuze gemaakt. Het kantoor wordt volledig opgetrokken uit biobased materialen en voor de bedrijfsruimte is er aandacht voor losmaakbaarheid, CO₂-reductie, terugnamegaranties en biodiversiteit. Het resultaat? Een losmaakbaarheidsindex van 57%. En 93% van de grondstoffen kan hoogwaardig in de keten worden teruggebracht.”

Daarnaast wordt een kwart van het kavel van het project ingezet voor natuur. Berenschot lichtte toe: “Om de aanwezige ecologische doelsoorten zo goed mogelijk van dienst te zijn, wordt er gekozen voor inheemse beplanting. Deze beplanting en verblijfsplaatsen van de doelsoorten worden integraal in het gebouw en de omgeving opgenomen. De bomen rondom het gebouw worden zo geplaatst dat ze aansluiten op de bomen in de omgeving en hiermee een landschappelijke lijn bieden aan onder andere vleermuizen. Naast de ecologische waarde zorgen deze bomen samen met de grasbeton-verharding voor het verminderen van hittestress. De grasbeton-verharding en de wadi samen zorgen ervoor dat regenwater wordt geïnfiltreerd in de ondergrond, uitgegaan van een toekomstige belasting van 30 mm per vierkante meter.”

Robin Bereschot: "Het kantoor wordt volledig opgetrokken uit biobased materialen en voor de bedrijfsruimte is er aandacht voor losmaakbaarheid, CO2-reductie, terugnamegaranties en biodiversiteit."

Hoge score

Volgens Berenschot zet met dit project Aan de Stegge Twello haar doelstellingen op het gebied van duurzaamheid kracht bij. “Door onze ambities op de vier kernthema’s vast te stellen is een duurzaam beleid naar 2030 opgezet. We hebben de smaak te pakken, dit project laat dat zien. Het kan. Vanaf nu wil ik nog meer sturen op gebouwen die minder impact hebben op emissies, natuur en klimaat.”

De stap naar een andere manier van bouwen en materiaalgebruik is hiermee gezet. Om iedereen mee te krijgen is tijd nodig, zo gaf Berenschot aan: “Ambities en acties van gemeenten en opdrachtgevers zijn hierin ook belangrijk. Bijvoorbeeld door bewust te kiezen voor een duurzaam gebouw en gebouwde omgeving, ondanks een nog iets hogere investering momenteel. Maar die investering is voor een duurzame toekomst, dat is toch wat elk bedrijf moet willen”, sloot Berenschot af.

Kennisdelen

Tijdens de kennissessie werden diverse inzichten gedeeld op een interactieve manier. Het belang van kennisdeling wordt onderstreept door Cirkelstad Deventer-Apeldoorn. Via deze link tref je meer informatie aan en de mogelijkheid om kennisdeling en circulariteit verder te brengen in je organisatie.