Er zijn van die projecten die je bijblijven, waarbij alles klopt: het resultaat en het proces. Waarbij het proces gaat over verbinding tussen de verschillende partijen en vertrouwen in elkaar. Aan de Avignonlaan in Eindhoven staat een scholencomplex dat klopt als een bus en staat als een huis. We spreken twee betrokkenen: duurzaamheidsadviseur Geert Verlind van Cagerito en projectmanager John Antonise van gemeente Eindhoven. Zij geven een verfrissende kijk op hoe je samen zorgt voor circulaire bouw.

Het gebouw is een toonbeeld van duurzaamheid met de energieprestaties van de buitenschil en de opwekking van eigen energie met zonnepanelen. Daarnaast heeft het project een circulair eisenpakket ingevuld. Zo worden onder andere donorstaal toegepast en kunststof kozijnen. Antonise: “Iedere grote aannemer kán dit praktisch gezien neerzetten, je moet alleen wel de juiste mensen in een bedrijf vinden, die anders kunnen en wíllen werken. Bij een grootschalig project als deze ga je met alle betrokken bedrijven en organisaties een samenwerking aan, het moet dus in de hele breedte kloppen.”

Gemeente Eindhoven schetste een duidelijke ambitie en de uitdaging schuilde erin om ze allemaal waar te maken. “Je maakt duidelijke afspraken over de financiën, het product en de planning”, gaat Antonise verder. Hoe je daar komt hangt af van het proces en dat kan iedere keer weer anders zijn, het is belangrijk dat wij daar als opdrachtgever in meegenomen worden en dat ging in dit traject heel goed. Daarnaast is het van belang dat je als opdrachtgever flexibel bent.” 

Verlind legt de nadruk op het flexibel opstellen en het geven van ruimte. “De nieuwe generatie heeft weer een andere visie op duurzaamheid. Ook zij moeten leren en misschien eerst een keer hun hoofd stoten. Als er mensen in een bouwteam zitten die weerstand hebben, dan kun je dat constateren en dan laten. Je moet ze niks opleggen, maar wachten totdat mensen geprikkeld raken en zelf in beweging komen. Kennis delen in plaats van proberen te overtuigen. We proberen duurzaamheid te integreren met alle andere disciplines, zodat iedereen zijn verantwoordelijkheid kan dragen. Overigens zijn ingangen bij experts altijd belangrijk, want daar zit de echte kennis waarmee je om tafel kan.” 

Geert Verlind: 'Kennis delen in plaats van te overtuigen.'

De basis goed neerzetten 

Verlind heeft al sinds 1979 ervaring met advisering in duurzaamheidvraagstukken. Toch was dit een uniek project voor hem. Verlind: “Normaal gesproken worden werktekeningen gemaakt en bij de uitvoerder over de schutting gegooid. Vaak blijkt dan dat onderdelen van de plannen niet uitvoerbaar zijn. Ditmaal hadden we de uitvoerder (Dura Vermeer red.) aan tafel bij de uitwerking van de details. Zo kon er direct overlegd worden als iets werd voorgesteld wat in de praktijk niet werkt. Dat heeft in de bouwfase veel tijd gescheeld.”  

De samenwerking in het bouwteam was uitzonderlijk te noemen, maar daar is dan ook goed in geïnvesteerd, aldus Antonise. “De aannemer roept vaak laat het maar aan ons over, maar nu was de opdracht niet volledig duidelijk, het was vooral de ambitie die wij in kaart hadden gebracht. Wij hebben de aannemer en partners sterk gemotiveerd om anders naar circulariteit, duurzaamheid en samenwerking te kijken. Dat betekent dat die partijen zich moeten verbinden, zonder dat ze exact weten wat ze aangaan. Vertrouwen is een van de belangrijkste woorden in dit proces. Vertrouwen krijgen en behouden. Vertrouwen dat iedereen het beste voor het project wil en open en eerlijk naar elkaar is. Als je goed wilt samenwerken in een team is het belangrijk te weten wie je bent, wat je kan en wat je drijfveren zijn. De eerste paar sessies in het bouwteam voor deze scholengemeenschap aan de Avignonlaan waren dan ook echt teambuildingsessies.” 

Het belangrijkste doel van die teambuilding was loskomen van bestaande hiërarchieën, vertelt John. “In de traditionele hiërarchieën blijft er vaak waardevolle informatie liggen. Met de sessies is bereikt dat iedereen zijn eigen kennis en ervaring meeneemt en deelt. Het maakt niet uit of je de projectleider bent of een installatiemonteur, iedereen heeft iets in te brengen en doet dat ook, luisterend naar elkaar.” Uiteindelijk heeft een vroege investering in teambuilding tijd bespaard verderop in het project, waardoor het niet op het budget gedrukt heeft. 

Ervaring vasthouden en meenemen 

Voor Verlind en Antonise, die beiden willen bijdragen aan een duurzamere bouwwereld, waar circulariteit vanzelfsprekend is, is het scholencomplex in Eindhoven een mooie case. Antonise: ”Je bouwt met elkaar en wat we hier met elkaar hebben geleerd moet je ook in een volgend project in kunnen zetten, ook met nieuwe partijen.”  

Verlind is alert op de oprechtheid, hij wil dat mensen daadwerkelijk in beweging zijn. “Met het groene sausje red je het niet, het moet uit de kern komen. De discussie over duurzaamheid polariseert; je bent voor of je bent tegen. Het denkniveau over duurzaamheid is voor veel mensen van het niveau Google; even snel iets opzoeken.”  

Gelukkig zijn er methodieken die de nadruk leggen op de route en die route geeft soms meer houvast dan het direct perfect moeten doen. Dat laatste demotiveert nogal eens, omdat de lat te hoog ligt. Dit werkt die polarisatie ook in de hand. Verlind is enthousiast over The Natural Step. “Dit is een duurzaamheidsmodel vanuit Zweden. Het gaat uit van het principe dat je piketpaaltjes slaat en de weg vervolgens bewandelt met alle hindernissen die op je pad komen. Soms moet je een bocht maken, soms even teruglopen. Bedrijven, organisaties en overheden mogen zich kwetsbaarder opstellen.” Die kwetsbaarheid rijmt ook met de kernwaarden die beiden noemen: transparantie en eerlijkheid. 

John Antonise: 'Wij hebben de aannemer en partners sterk gemotiveerd om anders naar circulariteit, duurzaamheid en samenwerking te kijken.'

Visionaire opdracht aangaan

Antonise en Verlind reageren vervolgens op leveranciers in de bouwwereld in het algemeen en de branche van de kunststof gevelelementen in het bijzonder. Antonise: “Het is een lastige tijd, met een personeelstekort en opdrachten te over. Als we de route circulariteit willen aangaan, dan moeten we tijd durven en willen maken voor pilots en niet bang zijn om eens een visionaire opdracht aan te gaan. Ook Verlind geeft aan dat het vooral tijd is om te denken in mogelijkheden: “Duurzaamheidsambities invullen heeft een lange adem nodig, terwijl bedrijven commercieel van aard zijn en vaak een korte- of middellangetermijnvisie hebben. Blijven communiceren is de belangrijkste rol die je als brancheorganisatie kan nemen om dit aan te blijven jagen. En je kunt een grotere rol spelen in potentiële projecten, door groepen bij elkaar te brengen en het gesprek op gang te houden.”  

Wederom dus het samenwerken en het gesprek aangaan; uitgaande van ieders expertise, luisterend naar elkaar en durven inbrengen. En zoals we begrepen, die investering in een goed team, een goede start geeft later ruimte in je budget. En dat is een belangrijk argument, naast de intrinsieke motivatie om bij te dragen aan het goede. Kritisch naar jezelf kijken is vaak de eerste stap in verbetering.

Geert Verlind 

Al ruim 40 jaar houdt Geert zich bezig met duurzaamheidvraagstukken. De combinatie van kennis over milieugeografie en economie geeft hem een unieke positie in de bouwwereld. Zijn portfolio is gevuld met meer 650 projecten waarin duurzaam bouwen een rol speelde, bij bedrijven, overheden en vastgoed. Geert is directeur van Cagerito. Dit is een adviesbureau en interim-management voor duurzaam bouwen en milieuvraagstukken. 

John Antonise 

John is projectmanager van de gemeente Eindhoven. Hij heeft een bouwkundige achtergrond, dat is soms een verrijking en soms kan hem dat wat in de weg zitten in zijn huidige functie. John houdt zich bezig met investeringsprojecten en onderwijshuisvesting. Duurzaamheid en circulariteit hebben zijn persoonlijke en professionele interesse, hij gaat uitdagingen niet uit de weg, maar zoekt ze op en stimuleert anderen deze ook aan te gaan.