De voordelen van houtbouw lijken evident als we kijken naar de theoretische onderbouwing, maar vertaalt zich dit wel naar gebruik? Wij vroegen het aan Reinier van den Berg, klimatoloog en weerman bij RTL, die in de loop van 2020 zijn eigen all-electric houten huis liet bouwen. 

Foto boven: Reinier van den Berg, door Carla Manten Fotografie

“Hout is een prachtig bouwmateriaal”, begint Van den Berg. “Het is duurzaam, je legt voor een lange tijd een hoop CO2 vast en het heeft voor de bewoner prettige eigenschappen. Je kunt met hout bijvoorbeeld dampopen bouwen zodat je geen vochtproblemen krijgt. En iedereen die wel eens een stenen huis op een hete zomerdag heeft aangeraakt, weet dat het een batterij voor hitte is. Hout heeft dat niet.”

Van den Berg is moeilijk te stoppen in zijn enthousiasme. Hij rakelt meer voordelen van hout op, van de demontabele eigenschappen tot een lagere CO2-uitstoot bij de productie in vergelijking met beton. Daar ligt aan ten grondslag dat het hout duurzaam geoogst wordt, iets wat ‘heel goed kan’. “Het principe is dat je niets meer uit de natuur haalt dan je kunt herstellen. Dat gebeurt volgens zware principes zoals FSC. Dat zit dus wel goed. Er zijn natuurlijk uitzonderingen, maar grootschalig gezien is dit dé manier om het bos te beschermen tegen roofbouw.”

Houtbouwhobbels

Toch zijn er nog wat hobbels te nemen als het gaat om houtbouw. “De fundering, daarbij kom je niet weg met hout”, zegt Van den Berg. Voor zijn huis moest er sowieso geheid worden met betonnen palen door een onstabiele grond. “Daar ontkom je meestal niet aan, net zoals voor de kelderbak, al wordt er wel onderzoek gedaan naar composietachtige materialen.” Hoewel biologische materialen zoals kalkhennepbouw of strobalenbouw nog niet mainstream zijn, ziet Van den Berg dit als goede alternatieven die we niet uit het oog moeten verliezen. “Qua biologische materialen is er meer dan alleen hout en ik denk dat die naast elkaar moeten gaan bestaan.”

Het houten huis van Reinier van den Berg, ontworpen door Steven Van Leeuwen en Daan Bruggink van ORGA architect

Wat betreft risico’s bij houtbouw maakt Van den Berg zich niet druk. Integendeel: “Er zijn voldoende brandwerende systemen, zoals folie-achtige principes of open ruimtes die brandvertragend werken. Die normen zijn ontzettend streng. Ik maak mij daar geen zorgen om.” Wel signaleert de klimatoloog een valkuil waar rekening mee gehouden moet worden. “Met hout heb je altijd te maken met uv-licht, temperatuurwisseling en water. Voor de gevelbekleding van mijn huis heb ik daarom voor Accoya hout gekozen. Dat is echt onderhoudsvrij. Maar we hebben ook tropisch hardhouten kozijnen. Die hebben af en toe een likje UV-houdende lak nodig.” Toch heeft dit enkel invloed op verkleuringen, stipt Van den Berg aan. “Met de draagkracht gebeurt niets.”

Isolatie

Ondanks dat het hout niet extreem opwarmt op hete zomerdagen, benadrukt Van den Berg dat we alert moeten blijven op hittegolven. “De isolatie van nieuwbouwhuizen is dermate goed, dat je niet wakker hoeft te liggen of je ’s winters het huis verwarmd krijgt”, vertelt hij. “De uitdaging is hoe je een hittegolf doorkomt. We werken in Nederland vaak met grote glasoppervlakken, waardoor je al snel boven de dertig graden komt te zitten. Dat is niet alleen onaangenaam, het is puur gevaarlijk.”

Van den Berg hamert op het belang van goede zonwering. “Bij ons was het in de winter 27 graden in de huiskamer, terwijl de thermostaat op 19 stond”, zegt hij. “Dat is gratis energie. Maar hoe warm wordt het dan in de zomer? Daarom is zonwering cruciaal, zeker met raampartijen op het zuiden. Als je de hitte buiten kunt houden, is dat dikke winst. En als je toch je installatietechniek op orde wilt hebben, maak het dan mogelijk om koud water door je vloerverwarming te laten stromen. Dat verdeelt de koeling heel subtiel en is ook mogelijk in een houten vloer.”

Zonwering is van levensbelang, zegt Van den Berg, zeker met grote glasoppervlakken die je vaak in Nederland ziet. Foto door ORGA architect

Prijsinteressant alternatief

Toch blijft de grootste uitdaging voor hout de financiën, geeft Van den Berg toe. “Het is nog een relatief kleine markt. Dat maakt de prijs vrij stevig kan zijn. Onze ervaring is dat je ervoor kiest en wil doorzetten, maar dan moet je goed op een rijtje krijgen wat de kosten zijn.” De weerman ziet hout wel meer mainstream worden, waardoor de prijzen ‘hopelijk gaan concurreren met prefab steenbouw’. “Dat is ook het leuke aan [het woonconcept, red.] FLETTS. Zij zetten woningen in modules in elkaar in een grote timmerhal, waardoor je onafhankelijk van het weer kunt werken. Geen keiharde wind of in de regen schroeven erin rammen. Daar zie ik alleen maar voordelen in. Een systeem zoals van FLETTS wordt daarmee een prijsinteressant alternatief ten opzichte van traditionele appartementenbouw.”

Een aanvullend voordeel van het concept, volgens Van den Berg, is dat FLETTS voorziet in betaalbare woningen. “Dat zit hem echt in de modulaire bouw", zegt hij. Woningcorporaties en ontwikkelaars kunnen met FLETTS namelijk kiezen uit enkele plattegronden die gemakkelijk op elkaar te klikken zijn. "Doordat je kunt kiezen uit een select aantal smaakjes, creëer je een sterk prijsverlagend effect. Neem ons huis als voorbeeld: dat is tot in detail getekend en ontworpen. Dat maakt het natuurlijk duur. Als iemand nu een exacte kopie van ons huis wil laten bouwen, is dat meteen 10 procent goedkoper. Hoe meer je een bestaand concept toepast, hoe goedkoper het wordt.”

Geen luxe meer

Volgens Van den Berg is het geen luxe meer om over houtbouw na te denken als we naar het grote plaatje kijken. “We moeten echt gaan nadenken over de toekomst, over temperaturen en hoe dat de bouw gaat veranderen. Er moet eigenlijk een bouwnorm komen dat een woning tijdens een hittegolf niet langer dan x dagen warmer mag worden dan bijvoorbeeld 28 graden.” Van den Berg verwijst daarbij naar de steeds extremere hittegolven in combinatie met de vergrijzing.

“Met brandwerendheid gaan we heel ver, verder dan menig ander land”, vervolgt hij, “maar meer mensen bezwijken aan oververhitting dan aan uitslaande brand. Daar moeten we in de bouw goed over nadenken.” Volgens Van den Berg is dit ook slechts het begin. “Over tien jaar zijn hittegolven de norm en zijn de uitschieters nog extremer. Tel uit je winst."

Dus, zegt Van den Berg: “Als je dan toch een huis wil gaan bouwen, doe het dan met duurzame materialen.” En hout, volgens de weerman, is onbetwist een gouden keuze.

Foto door ORGA architect.