Gebiedsontwikkelaar BPD (Bouwfonds Property Development) geeft het circulair bouwen een enorme impuls door in 2020 maar liefst duizend woningen van een materialenpaspoort van Madaster te voorzien. Bouwer Reinbouw sluit zich hierbij aan met in het kielzog een hele reeks ketenpartners en leveranciers. “We moeten zo een digitale en toegankelijke keten maken”, aldus Frans Holleman, regiodirecteur Noord-Oost & Midden bij BPD.
Foto bovenaan: Woning uit Zutphen waar Reinbouw het materialenpaspoort ook toepast, foto Reinbouw.
Het was Holleman die de aanzet gaf om duizend nieuwbouwwoningen onder te brengen in Madaster. “De paragraaf duurzaamheid is bij BPD vol aangezet met elementen als klimaatadaptatie, energie, circulariteit en gezondheid. Het materialenpaspoort willen wij gebruiken om bewuste materiaalkeuzes te maken voor de woningen die wij ontwikkelen, zodat deze in de toekomst hoogwaardig herbruikbaar zijn.”
Madaster is het door Thomas Rau opgerichte online kadaster van materialen. Daarin staat reeds drie miljoen aan bruto vloeroppervlakte geregistreerd. Het omvangrijke woningbouwproject van BPD is een aanvulling waar Madaster erg trots op is, aldus Jeroen Broersma (business developer Madaster). “Circulair bouwen is absolute noodzaak willen we grondstoffen niet verloren laten gaan”, aldus Broersma. “BPD realiseert zich als gebiedsontwikkelaar heel goed dat het bedrijf hierin een belangrijke rol kan spelen. Zij pakken echt de regie door dit jaar duizend nieuwbouwwoningen te voorzien van een materialenpaspoort. Bovendien zetten zij hiermee de vastgoedketen in werking en vergroten direct de ketenverantwoordelijkheid.”
Hetzelfde systeem
BPD legde de plannen voor aan een aantal bouwers die voor het belangrijkste deel van de productie zorgen, zoals Reinbouw. Antoinette Wilmot, commercieel directeur van Reinbouw: “Wij zaten in een tender voor veertien woningen in de gemeente Zutphen, waarbij circulariteit een voorname rol speelde. Dat sloot, samen met een project in Zevenaar, goed aan bij de vraag van BPD om met Madaster te gaan werken. Die tender hebben wij gewonnen en we hebben ons daarna aangesloten bij Madaster. Dit zijn voor ons pilots om er voor de eerste keer mee te kunnen oefenen.”
“Wij hebben vervolgens in een bijeenkomst onze ketenpartners en leveranciers meegenomen in het circulariteitsvraagstuk, omdat ook zij van belang zijn bij het op de juiste wijze registreren in Madaster. Je gaat met z’n allen in hetzelfde systeem werken, uiteraard in BIM, en alle producten die je erin stopt moeten ook de juiste codering krijgen. Verder bepaal je ook wat je gaat invoeren. Elk schroefje, of ga je op een hoger niveau zitten? De uniforme codering in Nederland is echter beperkt tot een vrij globaal niveau.”
“Op de langere termijn kun je veel dieper gaan”, vervolgt Wilmot. “Tot en met het laatste spijkertje. Door een goede registratie kan Madaster ook gebruikt worden voor andere doeleinden, zoals het traceren en lokaliseren van producten. Als er dan een probleem met een product is, zoals bijvoorbeeld met de bollenplaatvloer op Eindhoven Airport of de gevelbekleding van de Grenfelltoren in Londen, kun je meteen in Madaster zien in welke gebouwen dat product ook voorkomt. Een uniforme manier van invoeren is dan een voorwaarde. Onze ketenpartners en leveranciers reageerden positief op de vraag om gezamenlijk invulling te geven aan het materialenpaspoort.”
Frans Holleman, foto Erik Smits
BPD gaf in het begin van de trajecten opdracht om de BIM-systematiek te gebruiken, aldus Holleman. “Als dat op orde is, kunnen wij allerlei zaken inzichtelijk maken die van belang zijn voor kopers. Ik denk dat het al vrij snel mogelijk is om de koper rechtstreeks te koppelen aan de leverancier van de materialen. Ik ben erg benieuwd hoe zwaar dan de impact van onze klanten op het ketenproces wordt.”
Laagdrempelig
“Het materialenpaspoort”, gaat Broersma verder, “moet voor de keten wel laagdrempelig blijven. Als het veel inspanningen vergt, kost het aan de voorkant te veel geld. Daarom doen we het volgens richtlijnen die al in de bouwwereld gelden, dus de BIM basis ILS. Dat is precies de input die wij in Madaster nodig hebben.”
Reinbouw werkt in de twee genoemde projecten samen met ongeveer vijftien vaste ketenpartners, die nu bezig zijn om hun producten goed ingelezen te krijgen in Madaster. Wilmot: “Dat loopt van de metselaars en leveranciers van badkamertegels tot de vloerenleveranciers. Sommigen zijn al heel ver, zoals Raab Karcher en vloerenleverancier VBI, maar de metselaar vraagt zich af wat hij er precies aan moet doen.
Een baksteen gaat natuurlijk eeuwen mee en zal in de toekomst ook iets echt Nederlands blijven. Aan onze metselaar vroegen wij na te denken over een manier om specie eenvoudig van bakstenen te verwijderen. Dat is belangrijk voor het losmaakbaar maken en zo zie je dat vakmanschap ook zijn waarde heeft.”
“Er zijn al heel wat materialen die op een bepaalde manier duurzaam zijn en die kunnen we nu gaan registreren. Dat heeft echter nog niets te maken met het feit of een product ook circulair gemaakt is. De uitdaging op dat punt zit dus nog wel in het gaan gebruiken van materialen die circulair in zichzelf zijn.”
Wilmot gaf haar ketenpartners als ambitie het ‘niet-meer-dan-anders-principe’ mee. “In het kader van de circulaire opdracht moeten we dat minimaal nastreven. Dat moet gewoon de norm zijn. Gelukkig haakte geen van de partners daarna af.”
Jeroen Broersma, Foto Madaster
London Metal Exchange
Registratie in Madaster gaat de woningmarkt een heel nieuwe dimensie meegeven, zo voorspelt Holleman. “Er zit een bepaald soort gelaagdheid in dit plan. Dankzij Madaster kun je op de langere termijn veel beter de waarde van een huis en een heel fonds in kaart brengen. Dat heeft ook gevolgen voor de financiering en voor de kredietverlening. Mijn droom zou zijn dat er, net als bij zonnepanelen, een app komt die iets zegt over de waarde van je woning, op basis van het materialenpaspoort en de handel in de wereld.”
Broersma verwacht dat die droom snel werkelijkheid wordt, want die informatie is via Madaster al inzichtelijk: “Van iedere levensfase van het gebouw geeft Madaster een gedetailleerd en actueel overzicht van de circulaire én financiële waarde. Zo krijg je een actuele waarde van die materialen, de reële waarde. Vastgoed schrijf je dus niet meer af naar nul en dat is ineens een heel andere mindset.”
“We zijn nu heel erg bezig met alle productgegevens, zoals de LCA”, vervolgt Wilmot. “Die zijn bij al onze leveranciers nog niet uniform in tegenstelling tot de voedingsbranche.” Holleman haakt daarop aan: “Voor mij is dat een van de drijfveren. Dat mensen dan weten wat ze kopen en weten welke afwegingen er zijn gemaakt. Ze snappen zo ook dat een extreem duurzaam huis, met meer comfort voor bijvoorbeeld een betere isolatie en ventilatie, ook een investering is. Wellicht ben je duurder uit, maar dat betaalt zich ook weer uit. Denk daarbij ook aan de toekomstige waarde van je woning.”
Antoinette Wilmot, Foto Reinbouw
Holleman: “We kijken bovendien naar het niveau van casco’s. Zijn ze te ontkoppelen of niet? In onze projecten kunnen we nu zestig tot zeventig procent van de materialen inzichtelijk maken in Madaster. Dat is al een behoorlijke opgave, nog los van hoe circulair die materialen zijn. En wat draagt de laatste dertig, veertig procent bij aan de circulariteit? Onze woningvoorraad kun je feitelijk zien als een enorme berg data. Dus wij zouden ook zelf materialenpaspoorten kunnen gaan printen. We hebben echter bewust gekozen voor Madaster om te onderzoeken of dit de weg is.”
“Madaster faciliteert de circulaire economie”, besluit Broersma. “Of we de standaard gaan worden, zal de tijd uitwijzen. Feit is dat Madaster nu al ruim twee jaar een antwoord geeft op diverse eisen en vragen die circulair bouwen stelt. Wij zijn de enige die dit zo heeft aangepakt, en helemaal op één plek. Daarin zit de crux. Iedereen kan wel materialenpaspoorten maken, maar daar gaat het niet om. Het gaat erom dat je ze op één plek samenbrengt, anders heeft het geen zin.”
Dit artikel is ook (in uitgebreide vorm) in de nieuwe uitgave van Duurzaam Gebouwd Magazine (nummer 46) verschenen. Je leest dit magazine gratis en digitaal in onze kennisbank.
Tekst: Ysbrand Visser