Een circulair kleedgebouw. Dat hoor je niet zo vaak. Toch is de realisatie ervan in volle gang, in Lunetten, in het zuidoosten van Utrecht. De Nieuwe Lunet op sportpark Lunetten wordt all-electric, energieneutraal en er wordt zoveel mogelijk gebruikgemaakt van materialen uit bestaande bouw.

Daarmee is het een visitekaartje voor de duurzaamheidsambities van gemeente Utrecht, die eerder de Circulaire Ring in de wacht sleepte tijdens het Duurzaam Gebouwd Congres 2019. Zo snel mogelijk volledig circulair bouwen vormt een belangrijk thema voor de gemeente, die De Nieuwe Lunet als pilotproject beschouwt.

Het bestaande kleedgebouw voldeed niet meer aan de eisen van deze tijd. Er werd ingezet op nieuwbouw, maar dan wel gericht op het gebruik en hergebruik van materialen. Samen met bouwer Van Zoelen wordt het doel aangehouden om te ontdekken en te leren wat er komt kijken bij circulair bouwen. Zo wordt er veel meer nagedacht over de toepassing van schone materialen en is het  oogsten van deze materialen een belangrijk onderwerp.

In maart 2019 startten de werkzaamheden, waarbij goed werd nagedacht over circulaire innovaties aan de gebouwschil. Zo krijgt die een isolatie van oude spijkerbroeken en wordt gebruikgemaakt van ClickBrick, gebakken stenen die niet worden gemetseld maar worden vastgeklikt. Daar weet Duurzaam Gebouwdpartner Aberson meer van, die de oplossing levert. “We werken samen met projectpartners Van Zoelen, agNOVA architecten, Lomans Amersfoort en De Groene Jongens“, vertelt vestigingsmanager Amsterdam Bas Wijnands van Aberson. “Het project heeft torenhoge ambities en dat op verschillende vlakken. Normaal gesproken zie je dat bijvoorbeeld alleen het energievraagstuk wordt ingevuld, nu zijn er verschillende duurzame ontwikkelingen waar maximaal op wordt ingezet.”

Circulaire gebouwschil

Een van die ontwikkelingen is het circulair maken van de gebouwschil. “ClickBrick is een bijzonder systeem waarbij je geen mortel gebruikt, maar de stenen stapelt”, aldus Wijnands. “De duurzaamheid van het productieproces wordt geborgd met een Cradle to Cradle-certificaat van EPEA.” Dat sluit goed aan op de ambitie van de gemeente Utrecht om een circulair visitekaartje te maken van het kleedgebouw. “Een remontabel droogstapelsysteem past natuurlijk perfect in dat plaatje.”

Voor de architect betekent de toepassing van het product ook het nodige: er zijn bijvoorbeeld in de gevel door het Clickbrick-systeem nauwelijks nog voegen te zien. “Daarmee komen op esthetisch vlak nieuwe mogelijkheden en uitdagingen naar voren”, verduidelijkt Wijnands. “Daarnaast is het verwerken van de steen een uitkomst in een tijd van een grote druk op vakmensen en een schaarste in menig personeelsbestand. Je hebt geen bijzondere gereedschappen nodig en het verwerken vereist geen extra kennis.”

Snel goed werken

Zonder gebruik van lijm of metselwerk is het de vraag hoe de steen dan wel wordt vastgezet. Dat gebeurt met een rubberen hamer. “De clips van roestvrijstaal die erbij horen zorgen dat de bakstenen op elkaar aansluiten. Het aanbrengen van aansluitingen op kozijnen en hoekoplossingen is hiermee kinderspel.” Ook op het gebied van logistiek is er goed nieuws te melden. “We hoeven geen mortelsilo meer te brengen en te plaatsen. Daarnaast is er geen risico tot uitbloei en kun je dus spreken van een snel en schoon proces.”

Op het moment van de demontage zijn er genoeg mogelijkheden om te hergebruiken. “Je maakt de stenen schoon en ze zijn inzetbaar voor een volgend project. Dat is ook de reden waarom dit de enige baksteen is met een retourgarantie. De stenen blijven bruikbaar in bouwprocessen, zelfs als ze al eens zijn toegepast in een gebouw.” Wijnands ziet de nadruk op circulariteit als een goede ontwikkeling en wil hierop blijven sturen. “Onze rol is adviserend in projecten, waarbij we wel met een andere bril proberen te kijken naar oplossingen. We willen aannemers en architecten verrassen. Bijvoorbeeld met oplossingen waar zij nog niet eerder over hadden nagedacht. Ik denk dat we daar bij De Nieuwe Lunet goed in zijn geslaagd.”

GPR van minimaal 8,2

Om te bewijzen dat het gebouw De Nieuwe Lunet ook zo duurzaam en circulair wordt als in de ambitieformulering staat, vindt een berekening met GPR Gebouw plaats. Deze praktijkrichtlijn laat zien hoe het kleedgebouw scoort op vlakken als energiezuinigheid, materiaalgebruik en gebruikskwaliteit. De gemiddelde minimum score voor GPR is vastgesteld op 8,2. Daarnaast moet worden aangetoond dat het gebouw voldoet aan de eisen voor Milieu Prestatie Gebouwen (MPG). De Nieuwe Lunet haalt een gemiddelde GPR-score van 9,0 en komt dus ruim boven de norm uit.

Tekst: Marvin van Kempen, Beeld: Walter Frisart