Na een bouwtijd van negen maanden zijn de medewerkers van Heembouw in Berkel en Rodenrijs eind februari zo’n 500 meter verhuisd, om een duurzaam en circulair kantoorgebouw te betrekken. “Het belangrijkste uitgangspunt was om een gebouw te maken dat bijdraagt aan de gezondheid van onze mensen.”
Vanuit zijn voormalige kantoor heeft Durk van Loon, directeur bij Heembouw Kantoren, de bouw van het nieuwe kantoorgebouw direct kunnen volgen: het grote raam op de derde etage van Heembouws voormalige kantoorgebouw in het Zuid-Hollandse Berkel en Rodenrijs bood daarvoor een prachtig uitzicht. “Na onze verhuizing krijgen we een nog mooier uitzicht”, weet hij. “Vanuit ons nieuwe kantoorgebouw kijken we in ieder geval de komende twintig jaar nog uit over het natuurreservaat De Berkelse Boezem.”
Na de vraag van Hilti Nederland (zie kader) eind 2017 had de ontwerpende bouwer in eerste instantie geen nieuwbouwkantoor voor ogen. “Omdat we duurzaamheid hoog in het vaandel hebben, wilden we eigenlijk een bestaand pand renoveren. Een oud pand een tweede leven geven is immers duurzamer dan een nieuw pand bouwen. We konden hiervoor echter geen passend bestaand gebouw in deze omgeving vinden. Vanwege onze medewerkers vonden we dat we gebonden waren aan een locatie in de straal van maximaal 10 kilometer rond Berkel en Rodenrijs. Een gebouw in de buurt van een treinstation had geen zin: onze medewerkers reizen vaak per auto naar onze diverse bouwprojecten door het hele land. Daarbij wilden we onze medewerkers niet met extra reistijd opzadelen, dat zou ook voor extra CO2-uitstoot zorgen. Dat maakt de nieuwe locatie zo goed: deze ligt 500 meter dichter bij de N471 en de A13.”
Met de Healthy Workers App gaan Heembouw-medewerkers helpen om het gebruik van het nieuwe gebouw te verbeteren.
Minimale milieu-impact
Toen de keuze voor een nieuwbouwkantoor was gemaakt, werd als eis gesteld dat het pand niet alleen een gezonde werkomgeving moest krijgen maar ook circulair diende te zijn. “Het lastige van duurzaamheid en circulariteit is dat het nog geen algemeen geaccepteerde norm is”, legt Van Loon uit. “Daarom hebben we aangegeven dat het gebouw voor een minimale milieu-impact moet zorgen, met als ambitie minimaal 30% beter te scoren dan de huidige MPG-norm van 1,0.”
Dit streven naar een minimale milieuprestatiegebouwen (MPG) leidde tot veel ontdekken en experimenteren. “Het basisuitgangspunt was om enkel materialen te gebruiken die echt nodig zijn. Ook hebben we geprobeerd om veel materialen op element- en gebouwniveau hergebruiken.” Zo koos Heembouw ervoor om de fundering van het circulair beton Freement te maken. Mede door deze keuze heeft het nieuwe kantoorgebouw een MPG van 0,55, 45% beter dan de norm. “Als leidraad hebben we tijdens het ontwerptraject het 6S-model van Stewart Brand (zie kader, red.) voor ogen gehouden. Dit heeft ertoe geleid dat we een heldere dialoog hadden over welke materialen we doorvoerden. Hierdoor kwam uiteindelijk ook het belang naar boven dat het toepassen van circulair beton in de fundering leidde tot een lage MPG: beton is een van de bouwproducten met een hoge CO2-emissie. Daarnaast hebben we ervoor gekozen om onze gevel deels te laten begroeien met een levende groene gevel, dit is goed voor de biodiversiteit.”
Hergebruik
Voor dit circulair beton is bestaand beton uit elkaar gehaald tot grind, zand en cement, waarvan nieuw beton is gemaakt. Van Loon is ervan overtuigd dat deze manier van werken de toekomst is van circulair bouwen. “Ik geloof in een circulaire aanpak waarin producenten bouwmaterialen op zo’n manier samenstellen dat dat de grondstoffen eenvoudig zijn terug te winnen. Hier kunnen vervolgens nieuwe circulaire bouwproducten worden gemaakt. Ons nieuwe kantoorgebouw bestaat deels uit hergebruikte producten en producten die op zo’n manier zijn samengesteld dat ze in de toekomst weer eenvoudig te hergebruiken zijn. We hadden bijvoorbeeld het geluk dat bij de renovatie van WTC Schiphol op negen verdiepingen een relatief goed interieur vrijkwam. Onze interieurarchitect heeft daar beoordeeld welke materialen goed toepasbaar waren.”
Om de oude WTC-wanden toe te kunnen passen, heeft Heembouw wel de verdiepingshoogte in zijn nieuwe kantoorgebouw moeten aanpassen. En juist door die aanpassing heeft Van Loon de conclusie getrokken dat het één-op-één hergebruiken van materialen in de toekomst niet op grote schaal gaat gebeuren. “De factor ‘toeval’ speelt een te grote rol als de afmetingen iedere keer exact moeten kloppen.” Om dit toeval uit te sluiten, zou de bouwsector moeten overstappen op de standaardisatie van materialen. Hij verwacht niet dat dit gaat gebeuren. “We vinden dat we in de bouw al veel standaardproducten bedenken, maar het meeste is nog steeds maatwerk.”
De trap van circulair hout als verbindend element tussen de drie verdiepingen.
Gezondheid
Ondanks de gestelde MPG-ambitie was de voornaamste prioriteit voor Heembouw om te zorgen voor een goed gebouw voor de medewerkers. “De bouwsector kijkt vooral naar energieneutraliteit, maar in mijn ogen is een gebouw pas goed en duurzaam als onze medewerkers en onze klanten zich er prettig voelen. Het gebouw moet bijdragen aan hun gezondheid”, vindt hij. Daarom heeft Babet Ruizenaar, Well-AP-expert bij Heembouw, ervoor gezorgd dat de eisen van de gezondheidscertificering WELL Building Standard tijdens de bouw nadrukkelijk werden meegenomen. “Dit heeft ertoe geleid dat we onder meer hebben gekozen voor een houten gevel, die voor een goede vochthuishouding zorgt en een gunstige MPG-score heeft. Daarnaast hebben we als verbindend element tussen de drie verdiepingen een fraaie trap gecreëerd van circulair hout, die een prominente plek in het gebouw heeft.
Door de lift uit het zicht te plaatsen, stimuleren we mensen om de trap te nemen.” Hij weet dat het nieuwe gebouw niet vanaf het eerste moment van ingebruikname optimaal zal functioneren. “De prestaties van een gebouw op gezondheidsniveau zijn een continu proces”, legt Van Loon uit. “We willen het gebruik van het nieuwe gebouw blijven verbeteren. Onze medewerkers helpen ons hierbij, onder meer door met de Healthy Workers App aan te geven wat ze van het binnenklimaat in bepaalde ruimten vinden.” Hoewel de verhuizing pas net is geweest, beschouwt Van Loon het nieuwe kantoorgebouw al als geslaagd. “Ons doel was om van ons kantoor een showcase voor circulariteit, gezondheid en duurzaamheid te maken. Dat is gelukt, met als voornaamste neveneffect dat een groot deel van de organisatie hierbij nadrukkelijk en met veel enthousiasme betrokken is geweest. Hoewel onze keuze in het begin bij medewerkers tot weerstand leidde, merk ik dat deze thema’s binnen Heembouw nu nog meer zijn gaan leven.”
Aanleiding van nieuwbouw
De voormalige vestiging van Heembouw in het Zuid-Hollandse Berkel en Rodenrijs gold ook als hoofdkantoor van gereedschapleverancier Hilti Nederland. “Het kantoorgebouw is van ons, maar we verhuurden drie van de vijf verdiepingen aan Hilti”, vertelt Durk van Loon. “Door het harde groeien van Hilti kregen we eind 2017 kregen we de vraag of ze vanaf 2020 het hele gebouw kon gaan gebruiken.” Ook Heembouw beschouwde de twee verdiepingen steeds vaker als te krap. “Als ontwerpende bouwer maakte dat voor ons de keus eenvoudig om een ander pand te gaan zoeken.”
6S-model van Stewart Brand
Elk gebouw bestaat uit onderdelen met een eigen levensduur. Om binnen gebouwen onderscheid te
maken in levensduur ontwikkelde de Amerikaanse schrijver Stewart Brand in 1994 het 6S-model voor de zes verschillende bouwlagen:
- Site (locatie)
- Structure (constructie)
- Skin (gebouwschil)
- Services (installaties)
- Space plan (scheiding van ruimten binnen het gebouw)
- Stuff (interieur)
De levensduur van elke bouwlaag loopt op van vijf tot vijftien jaar voor het interieur tot dertig tot zestig jaar voor de gebouwschil en zestig tot tweehonderd jaar voor de constructie.
Tekst: Tim van Dorsten, Beeld: Heembouw