Bewoners vervullen een cruciale rol in de komende decennia waarin we vaarwelzeggen tegen fossiele brandstoffen en alleen nog gebruikmaken van duurzame energie. Gedeputeerde Tjisse Stelpstra ziet in de provincie Drenthe een omslag, een groeiend besef dat ‘de knop om moet’ en daagt voortdurend alle partijen binnen de energietransitie uit om met vernieuwende ideeën en aanpakken te komen.

In 2015 vormde de ondertekening van het akkoord van Parijs een belangrijk moment, waarmee discussie over de noodzaak van de energietransitie een impuls kreeg. “Het staat vast dat we een eind moeten maken aan het gebruik van fossiele grondstoffen en naar een CO₂-neutrale gebouwde omgeving moeten toewerken”, schetst Stelpstra. “Hiervoor stelden we een energieagenda op met daarin diverse uitgangspunten om blijvend te versnellen en zelfs vooruit te lopen op de doelstellingen.”

Een van de ambities die in dat kader direct in het oog springt, is de overtuiging dat de ruim 200.000 huishoudens in Drenthe al in 2040 energieneutraal wonen. “Dat klinkt als een forse uitdaging en dat is het ook. Daarom zijn deactiviteiten en stimuli die we hiervoor opzetten divers en uitgebreid. En de ambities worden breed gedragen: ruim 100 partijen trekken samen met ons op in wat wij noemen ‘Expeditie Energieneutraal Wonen in Drenthe’.”

Samen op avontuur

Deze ontdekkingsreis is een gezamenlijk avontuur, waarbij iedere organisatie (gemeente, bedrijven, energiecoöperaties, woningcorporaties etc.) en iedere inwoner in Drenthe een rol heeft. Het einddoel is duidelijk: over 20 jaar zijn fossiele brandstoffen verleden tijd en woont iedereen energieneutraal. “In plaats van een groots en meeslepend energiebeleid willen we ons met de expeditie vooral richten op het motiveren en activeren van de mensen achter de voordeur. We willen verduurzaming laagdrempelig maken en zorgen voor een lagere energierekening voor iedere Drent. Het bedrijfsleven dagen we uit om met betaalbare producten en concepten te komen.”

Op sociaal- en maatschappelijk vlak is de winst die samenhangt met een energieneutrale woningvoorraad duidelijk. Ook de economische impact is niet te onderschatten: op dit moment geven de ruim 200.000 huishoudens van Drenthe gemiddeld € 150 per maand uit aan de energierekening. Dat is zo’n €10 miljard tot 2040. “Investeer het liever in wooncomfort en een verlaging van je energieverbruik, zodat je met die besparing weer andere dingen kunt doen.”

Loopt als een trein

Om dat gedachtegoed onder de mensen te krijgen en investeringen te stimuleren, zijn er legio initiatieven. Zo kent Drenthe als enige provincie de Zonnelening, die de aanleg van systemen voor de opwek van duurzame energie voor een paar duizend inwoners binnen handbereik heeft gebracht. Daarnaast heeft de provincie met acht woningcorporaties een Energieconvenant gesloten, resulterend in een versnelling van de energierenovatie van bijna tienduizend sociale huurwoningen in amper vier jaar tijd. In Drenthe hebben inwoners verder de mogelijkheid om een energiebespaarlening af te sluiten via het Nationaal Energiebespaarfonds. “Daar hebben we als provincie een rentekortingsregeling aan gekoppeld, waardoor het aantrekkelijk wordt om nú al te starten met verduurzamingsmaatregelen. Dit loopt als een trein en daar zijn we natuurlijk trots op.”

Inmiddels zijn er in tweeënhalf jaar tijd al meer dan 1500 leningen voor duurzaamheidsinvesteringen verstrekt met een totaal investeringsbedrag van ruim € 21 miljoen. De investeringssommen variëren van € 5.000 tot € 65.000, van vervanging van glas door HR++ glas tot renovatie naar Nul op de Meter. Het rentepercentage voor een lening met een looptijd van 7 jaar is vanwege de rentekortingsregeling van de provincie slechts 0,4% en voor een lening met een looptijd van 15 jaar 1,1%. “Door de lage rente is zo’n investering voor meer mensen te overzien en het resultaat is meteen zichtbaar. We hebben voorbeelden van particulieren die geld staken in het isoleren van hun woning en dankzij de maatregelen € 70 per maand op de energierekening besparen.” Het gaat daarbij vaak om het plaatsen van HR++ glas, het opwaarderen van de isolatie van de schil of het realiseren van een nieuwe verwarmingsinstallatie. “De lagere energierekening is interessant voor bewoners, maar het woongenot en -comfort is misschien nog wel belangrijker. Het gevoel dat je krijgt bij een betere woning vertel je aan je buren, aan vrienden en familie. Het wordt een onderwerp op verjaardagsfeestjes en dat is mooi om te zien.”

Niet dwingen maar activeren

Om de olievlek verder te verspreiden, krijgen ook lokale inwonersinitiatieven de nodige ondersteuning. Zo krijgen energiecoöperaties een handreiking in de vorm van een menukaart en zet de Drentse Koepel Energie-Initiatieven zich in om de impact van hernieuwbare energie in de provincie te vergroten. “Belangrijk aan al deze activiteiten is dat het particulieren zelf laat bepalen hoe ze meewerken in de energietransitie. Natuurlijk zorgt wet- en regelgeving voor een ondergrens in ambities, maar ik ben overtuigd van de bottom-up aanpak, waarin we particulieren enthousiasmeren en mogelijkheden aanreiken om aan de slag te gaan. Dat werkt beter dan dwingende maatregelen opleggen.”

Een beweging in gang zetten lijkt dan ook de overtuiging die in het provinciale beleid doorschijnt, met de Expeditie Energieneutraal Wonen als aanjager. “Het doel is om het netwerk van de expeditie op te bouwen met partijen die kennis willen delen over verduurzaming in alle facetten. Niet alleen binnen het kader energie, maar ook op het vlak van circulariteit.” Neem bijvoorbeeld het project Drenthe Woont Circulair. Dankzij de kennisdeling van de betrokken partijen werden vijftien circulaire woningen gerealiseerd in Meppel. Een proeftuin waar de woningen over 40 jaar kunnen worden gedemonteerd en materialen opnieuw in het bouwproces terechtkomen. Daarnaast worden de koelkast, keukenmachines en wasmachine ‘as a service’ afgenomen. “Door partijen bij elkaar te brengen en kennisdeling te faciliteren, ontstaan dergelijke projecten, die een voorbeeldfunctie vervullen. De teller staat inmiddels op meer dan honderd aangesloten partijen, waaronder gemeenten, woningcorporaties, energiecoöperaties, huurdersorganisaties en vele marktpartijen. We willen ervoor zorgen dat er nieuwe ideeën ontstaan en dat de handen uit de mouwen gaan.”

BMI van Drenthe

Naast energieneutraal wonen is het veranderende energielandschap een focuspunt voor de provincie. Samen met tal van partijen wordt een Regionale Energiestrategie opgesteld en gemeenten zijn bezig met een warmtetransitievisie, een roadmap voor gasloze en duurzame wijken. “In de nieuwe werkelijkheid zorgen windmolens, zonnepanelen en andere vormen van duurzame energie voor een ander, toekomstbestendig landschap. Binnen het provinciale energiebeleid zetten we BMI centraal: Bewustwording, Meters maken en Innovatie. Ook hier is motivatie een belangrijke drijfveer. We willen stimuleren en aanjagen. Binnen deze kaders zijn er onder andere versnellingen nodig in warmtenetten, slimme energiesystemen en de productie van onder andere groen gas. Daarnaast zijn we bijvoorbeeld aan de slag gegaan met waterstof. Een voorbeeld daarvan is een nieuw te bouwen waterstofwijk in Hoogeveen. De kennis die uit dat proces komt, kan worden ingezet bij toekomstigenieuwbouw, maar kan ook helpen om de bestaande bouw van het aardgas af te halen.”

Missie Duurzaam Drenthe

Diezelfde innovatiekracht en kennisoverdracht verwacht Stelpstra ook van het Duurzaam Gebouwd Congres 2020. “We gaan op een gezamenlijke Missie Duurzaam Drenthe en dagen partijen uit om met vernieuwingen te komen. En niet alleen in de techniek, maar juist ook in vormen van samenwerkingen en initiatieven voor gedragsverandering. Dat betekent voor iedereen een omslag in denken: sla de handen ineen, geef garanties op het verlagen van de energierekening en maak de omslag naar het leveren van wooncomfort. Werk niet meer van project naar project, maar bouw duurzame relaties op en heb het lef om met vernieuwende plannen te komen.” Daarmee staat de uitnodiging om op 6 februari 2020 in de Bonte Wever te Assen de volgende stap te zetten naar een duurzaam Drenthe. “Ik hoop op die dag overspoeld te worden met nieuwe inzichten en ideeën, waar onze provincie direct mee aan de slag kan. Het uitgangspunt? Het kan wél.”

Tekst: Marvin van Kempen, Beeld: Robert Tjalondo