Op Prinsjesdag diende het kabinet het Belastingplan 2019 in bij de Tweede Kamer. Ook de ‘Wet implementatie eerste EU-richtlijn Antibelastingontwijking’ (ATAD) maakt deel uit van dit pakket. Woningbouworporaties in heel Nederland vinden deze wet een schande en vragen het kabinet met klem ontheffingen te verlenen. “De ATAD ontmoedigt corporaties in hun duurzaamheidsambities. Deze wet zorgt dat we het rustiger aan gaan doen.”

Foto: Sociale huurwoningen, via Wikipedia, Picasdre

Woningbouwcorporaties in heel Nederland hebben zich de afgelopen maanden verzet tegen de plannen om de belastingmaatregel ATAD in te voeren. De maatregel, bedoeld om belastingontwijking door multinationals te voorkomen, schiet zijn doel compleet voorbij, vinden de corporaties. Immers: iedere extra euro die wordt afgedragen aan de schatkist, komt niet bij de huurders terecht.

De lijst met corporaties die ‘over de rooie’ zijn is lang. Ons Huis, GoedeStede, Tiwos, Wormer Wonen, Havensteder, ZVH, Rochdale, Eigen Haard, Oost Flevoland Woondiensten, Kleurrijk Wonen en tientallen andere corporaties in heel Nederland hebben hun hakken in het zand gezet. Met felle persverklaringen hebben ze hun standpunten kracht bijgezet. Ze zijn boos omdat de ATAD hen jaarlijks 300 miljoen euro gaat kosten. Dat geld kunnen ze helemaal niet missen. Of beter gezegd: dat hebben ze nodig om woningen te renoveren en verduurzamen. Wat zijn precies hun argumenten? Duurzaam Gebouwd sprak enkele direct betrokkenen.   

“Corporaties zijn géén multinationals”

Dit verhaal dringt door tot in de haarvaten van ’s lands buurten en wijken. Neem nou de Zeeheldenbuurt in Wormerveer. De funderingen van 178 woningen moeten daar verzwaard worden. Iedereen snapt dat dit geld kost. Ook Evert Hartog van de SP-fractie van de Zaanse gemeenteraad snapt dit. Sterker nog: Hartog haalt alles uit de kast om zoveel mogelijk geld vrij te maken voor renovatie en duurzaamheid in het door een penibele woningmarkt geplaagde Zaanstad.

Hartog: “In Zaanstad hebben we te maken met een verouderd woningbestand. Daarnaast hebben we een wachtlijst van 10 jaar voor betaalbare woningen. Verder hebben we funderingsproblemen zoals in de Zeeheldenbuurt in Wormerveer, waar een flink deel uit koopwoningen bestaat. De eigenaren hebben het geld niet voor verzwaring van de funderingen -dat moet van de corporaties komen. En dan zijn er in bepaalde buurten nog problemen met schimmel. Ook daar is geld voor nodig, want mensen met astma gaan jaren eerder dood door schimmel. Mijn punt? Als het geld voor dit soort investeringen wordt afgeroomd door de staat, kunnen we het vergeten met een deel van onze plannen.”

De corporaties krijgen er financieel gezien veel te stevig van langs, vindt Hartog: “Voor de crisis voerde Wouter Bos de vennootschapsbelasting voor corporaties in. Daarna kwam Stef Blok eroverheen met de Verhuurdersheffing en nu is de ATAD in aankomst. De maat is wel vol. Wat ik vraag van het kabinet? Simpel, die regeling moet van tafel. De ATAD is opgezet voor multinationals. Maar corporaties zijn géén multinationals. Als deze maatregel doorgaat, hebben ze straks nog minder ruimte om belangrijke investeringen te doen. Dit zet een enorme rem op de groeimogelijkheden in deze regio.”

Ontheffen mag!

Het signaal van Hartog klinkt door in alle regio’s van Nederland. Woningcorporaties in Tilburg hebben aangegeven dat ze door de ATAD tot 2021 slechts 300 in plaats van 1.500 nieuwe woningen kunnen bouwen. Vier Apeldoornse corporaties hebben berekend dat ze 7 miljoen euro kwijt zijn als het kabinet de maatregel invoert. Een brede coalitie van Friese corporaties, huurders en gemeentes heeft een brief naar de Tweede kamer gestuurd met de oproep de maatregel te keren. Amsterdamse corporaties denken 10 procent minder woningen te kunnen bouwen. (Dat zou redelijk rampzalig zijn gezien de woningnood daar.) Ook enkele Twentse corporaties zijn op de zeepkist geklommen. Het is één lange tirade.

Ook in Flevoland is men not amused. “De ATAD-richtlijn treft huurders”, stellen zeven Flevolandse corporaties. In een brief op 19 juni 2018 hebben zij Gedeputeerde Staten gevraagd bij het Rijk te pleiten om voor woningcorporaties een uitzondering te maken. Uit de brief: ‘In andere Europese landen, zoals België en Frankrijk, worden ook ontheffingen verleend en uitzonderingen gemaakt voor corporaties en andere maatschappelijke organisaties. Het kan en het mag!’ Truus Sweringa, directeur-bestuurder van OFW (Oost Flevoland Woondiensten), is woordvoerder namens de zeven corporaties. Zij stelt dat de maatregel de Flevolandse corporaties 4 miljoen euro kost. Sweringa: “Dat is veel geld, dat we nodig hebben voor volkshuisvesting en duurzaam wonen.”

Scheve gezichten zijn er in Flevoland onder meer omdat bedrijven ondertussen wèl worden gecompenseerd. Sweringa: “Om te kunnen investeren lenen corporaties geld en de rente hiervan zal door de ATAD fiscaal niet meer volledig aftrekbaar zijn. Bedrijven worden via het afschaffen van de dividendbelasting en het verlagen van de vennootschapsbelasting gecompenseerd. Corporaties betalen ook vennootschapsbelasting. En de tariefsverlaging geldt ook voor hen. Door compensabele verliezen betaalt OFW tot nu toe nog geen vennootschapsbelasting. Maar dat gaat wel komen. Vooral corporaties met een laag financieel resultaat en veel rente-uitgaven zijn het slachtoffer van deze wetgeving.”

Schuld: 230 miljoen

OFW staat bekend om haar intensieve duurzaamheidsbeleid in Dronten, Swifterband en Biddinghuizen. Sweringa: “We hebben daar prijzen mee gewonnen. Maar een prijs winnen zie ik op deze manier niet zo snel meer gebeuren. We hebben een schuld van 230 miljoen euro, gemiddeld 45.000 euro per woning. Dat is inderdaad wat aan de hoge kant maar toch redelijk normaal voor actieve corporaties. Als we straks geen rente meer kunnen aftrekken, gaat ons dat opbreken. Het streven wordt dan om weinig schulden te hebben en niet te investeren, dan voel je de minste pijn. Zo geeft het kabinet een verkeerde prikkel want de samenleving vraagt juist om fors investeren. De ATAD zorgt dat we het rustiger aan gaan doen.”

Het is een vreemde gang van zaken. De corporaties worden doodleuk door het kabinet opgeroepen om zich in te zetten voor verduurzaming van de woningvoorraad, betaalbare woningen bij te bouwen, aandacht te geven aan leefbaarheid en innovatie aan te jagen. Als ze deze oproep serieus nemen, en er acties op laten volgen, brengen ze zichzelf in de problemen.  

In de praktijk zal het erop neer komen dat ze omzichtiger te werk gaan. Neem nou OFW, dat nog zo’n 170 woningen uit de jaren zestig en zeventig moet renoveren naar A+. Sweringa: “Zulke projecten worden misschien niet geschrapt maar wel uitgesteld. Terwijl het tempo er al uit is omdat de bouwbedrijven te weinig capaciteit hebben. Al met al is dit moeilijk te rijmen. We gaan vertragen terwijl we juist dubbel zo hard aan de bak moeten om in 2050 energieneutraal te zijn. Mijn oproep aan het kabinet? Stop met die ATAD als je je klimaatdoelen wilt halen.”

Hogere belastingdruk

Kortom: een optelsom van frustrerende maatregelen voor de corporaties. Door de invoering van de al genoemde Verhuurdersheffing en vennootschapsbelasting is de belastingdruk in een paar jaar tijd opgelopen tot zo’n 25 procent van de totale huurinkomsten. En de druk loopt verder op omdat de Verhuurdersheffing, WOZ-belasting en waterschapslasten gekoppeld zijn aan de waardestijging van woningen -en niet aan bijvoorbeeld de huurverhoging. Verder zal het btw-tarief voor schilderwerk stijgen van 6 naar 9 procent. Daar komt de ATAD nu bovenop.

Het geld besteden in lijn met het Klimaatakkoord is de grote kunst. De zeven Flevolandse corporaties hebben daarvoor een veelzeggende rekensom gemaakt. Uitgaande van de huidige financieringsrente van 1,5 procent staat de extra belastingdruk vanwege de ATAD gelijk aan een investering van 250 miljoen euro. Dat bedrag staat gelijk aan 1.450 NOM-woningen energieneutraal maken of de energieprestaties van 5.000 bestaande woningen zonder huurverhoging verbeteren. Het zijn kille cijfers. En de huurders voelen de pijn. Zij moeten bloeden voor de afschaffing van de dividendbelasting.

Aedes niet blij

Aedes pleitte in een recent congres voor halvering van de verhuurdersheffing om de klimaatdoelen te halen. Door de oplopende WOZ-waarden lopen de heffingen op naar 1,8 miljard euro per jaar. De lastendruk neemt toe met 300 miljoen euro per jaar als gevolg van de ATAD. Op Prinsjesdag heeft het kabinet 100 miljoen euro als korting op de heffingen als subsidie aangekondigd. De lastendruk neemt per saldo dus toe met 200 miljoen euro. Van de gevraagde korting van 0,9 miljard euro op de heffingen wordt maar 0,1 miljard gegeven. Een optelsom waar geen corporatie vrolijk van wordt. 

Tekst: Ton Verheijen