TNO toonde samen met Koppen Bouwexperts op 12 september 2018 wat samenwerken betekent voor zomerkoel, energiezuinig, betaalbaar, gezond en aardgasloos wonen. De NeroZero woning in Heerhugowaard is een laboratorium voor oplossingen ‘in progress’.

Afbeelding boven: Geïntegreerde huiskamerdisplay van Flexicontrol (foto: Auteur)
Tekst: Tom de Hoog

Dat het NeroZero huis meer is dan een proefballon werd duidelijk door de tekensessie met de Heerhugowaardse wethouder Monique Stam-de Nijs. Zij tekende voor de intentie om 42 woningen in de gemeente te laten bouwen op basis van de techniek die door TNO en Koppen Bouwexperts samen met diverse leveranciers is ontwikkeld. Namens NeroZeroBV tekenden Willem Koppen en Maurice Ory. Koppen: “Door de bouwketen in te gaan willen wij het betaalbaar houden en de kwaliteit bewaken van de oplossingen die in die woningen komen.”

Ramen en deuren

Aansluitend op het tekenmoment is er een rondgang door de NeroZero woning. Het huis is compleet gestoffeerd en geeft zo niet de indruk van een laboratorium, wat het in feite is. Diverse leveranciers presenteren hun vindingen en oplossingen die duidelijk maken dat integratie van systemen de sleutel is. Evert Bos van Verosol: “In de winter wil je de zon binnenlaten, maar warmteverlies voorkomen. Zomers wil je oververhitting voorkomen. Dat moet automatisch omdat mensen per definitie te laat reageren op weersveranderingen.” De voeding van de motoren die de Verosol zonwering bedienen komt van kleine zonnepanelen die deel uitmaken van de zonwering. De besturing is draadloos via een IP-protocol. Over kozijnen met isolerend glas maakt Peter Bleeker van Schippers Kozijnen duidelijk hoe belangrijk vakmanschap bij het plaatsen is. Ook toonde hij een luchtdichtmakende schuimband rondom het glas die luchtlekkage voorkomt. Marcel Vreeken van VELUX Nederland B.V. onderschrijft de mening van Willem Koppen dat ventileren natuurlijk moet als dat kan en mechanisch als het moet. “Belangrijk is het om dakramen al bij het ontwerp van een woning mee te nemen zodat ook de omvang van een pv-installatie daarop wordt afgestemd”, meldt hij. Over luchtlekkagemeting heeft Niek-Jan Bink van Acin Instrumenten een primeur. Samen met TNO ontwikkelde hij een draagbare versie van de blower door-test die gebruik maakt van de ventilatienunit in de woning. “Bij een project van 42 huizen test je normaal 2 huizen en dan neem je aan dat de rest ook goed is. Nu kunnen we alle huizen in de test betrekken. Onze draagbare oplossing bestaat uit een klein referentievat en een tablet. Nu nog een prototype, maar over een half jaar op de markt.” Willem Koppen merkt op dat de luchtdichtwaarde van de NeroZero woning zonder meerkosten die van een passiefhuis benadert (qv; 0,16).

De vlag hangt uit bij de NeroZero woning in Heerhugowaard. 42 woningen op basis van dit concept zijn gepland (foto: TNO)

Duurzaam en gezond comfort

Met TNO en ATAG belanden we in de keuken van de NeroZero woning. Wouter Borsboom van TNO benadrukt goede luchtafzuiging en verminderen van fijnstof bij het koken. “90% van de blootstelling aan fijnstof doen mensen binnenshuis op en koken is daarbij veruit de belangrijkste veroorzaker.” De getoonde afzuigkap is door TNO samen met ATAG doorontwikkeld en is praktisch geruisloos door toepassing van kanalen met een grotere diameter. De capaciteit is 300 m3 luchtverplaatsing. Jan van Os van ATAG Benelux: “Deze afzuigkap is aangesloten op de WTW-unit op de zolder van de woning. Warmte die bij koken vrijkomt, kan zo ’s winters worden hergebruikt.” Martin Brouwer, van R-vent Group leverde de geluidsarme kanalen voor het systeem. “Gerecycled Glas, zand en soda zijn gesponnen tot een deken met een hoge verdichtingsgraad. Deze deken is voorzien van dunne alucoating en gevormd tot een zeskantige buis die voor transport vlak is te maken. Zo past 90 meter kanaal op een pallet.” Albert van Lohuizen van Brink Climate Systems toont de nieuwste generatie ventilatie met warmteterugwinning. “Lucht wordt via het trapgat de woning ingebracht. Dat gebeurt met een klein toestel dat 300 m3 lucht kan verplaatsen zonder dat dat hoorbaar is. Het WTW-rendement is 99,1%.”

Montage van de besturingskast met daaronder de lampjes en bedrading van de opslagaccu. Ook de vloerverwarming aangesloten op de warmtepomp is zichtbaar (foto: TNO)

Energiemanagement

In de NeroZero woning is ook een warmtepompinstallatie aanwezig. Gert-Jan ’t Hart van Klimaatgarant b.v.: “Wij leveren op met prestatiegarantie. Onze technologie omvat naast zonnepanelen een warmtepomp op de begane grond met een lus in de bodem van 2 x 125 meter. Plus een boilervat voor warm sanitair- en tapwater. Overigens wordt koelen steeds belangrijker in optimaal geïsoleerde woningen.” Energiemanagement besprak Durensa’s Jochem Spier “De door de zonnepanelen opgewekte stroom slaan we op in batterijen met een capaciteit van 2,4 kW. Dit is puur om het netwerk te ontlasten.” Over regenwateropvang zegt Fred Prins van GEP Regenwater: “Dat vangen we op in een betonnen put in de tuin. In de put van 4000 liter zit een filter en een pomp stuurt het naar wc, wasmachine en tuin. Zo is meer dan 50% te besparen op de drinkwaterrekening. Onze oplossing past in het smart city concept waarbij wijken en buurten voorzieningen als waterbuffering gaan delen om het regenwaterprobleem te tackelen.” Flexicontrol verbindt de oplossingen van participerende fabrikanten met elkaar door de geïntegreerde besturing vanuit de huiskamerdisplay. René Balvers van Flexicontrol. “Alle subsystemen in de woning: ventilatie, energiemonitoring, warmteterugwinning en verwarming zijn in de deze display samengebracht. Een sensor meet de luchtkwaliteit, temperatuur en andere waarden in de woning. Ontstaat door bijvoorbeeld veel mensen in de huiskamer een CO₂-stijging, dan zullen de systemen in de woning reageren en de waarden terugbrengen binnen de norm. Ramen worden automatisch geopend en dat in de gevel waar de minste wind op staat. Zo kan de bewoner de woning gezond houden.”

Vlnr. Huub Keizers, Willem Koppen en Maurice Ory (foto: TNO)

TNO’s Bart Driessen gaat in op kwaliteitsborging en het Europese SPHERE-project waar TNO aan deelneemt: “Binnen het Sphere-project willen we de totale lifecycle van gebouwen optimaliseren. De inzet is onder meer 15% sneller bouwen door voorkomen van fouten en 25% reductie van CO₂ tijdens de constructiefase. Door toepassing van virtueel testen, dus middels softwaremodellen van analoge objecten, kunnen producteigenschappen steeds beter afgestemd worden op het te ontwikkelen product. Dat gebeurt onder meer door sensordata uit het IoT te halen. Dit maakt dat een ‘digital twin’ een steeds getrouwere afspiegeling wordt van het object in de echte wereld. Bouw, gebruik en sloop van gebouwen zijn zo straks te optimaliseren aan de hand van een digitaal model van de woning.” Huub Keizers van TNO vult aan: “BIM is het hart en daarop ontwikkelen we bij TNO modules die we BIM-bots noemen. Door interfaces te wisselen krijgt iedere gebruiker de dataset gepresenteerd die hij of zijn nodig heeft. Zo kunnen leveranciers van apparaten in de woning tijdig (op afstand) ingrijpen als er een probleem is of onderhoud nodig. De rekenbots die we ontwikkelen gaan aantonen dat informatie in de keten van architect tot de uitvoerder en de installateur kan worden gedeeld. Het SPHERE project richt zich op nieuwbouw, tegelijkertijd start ook een Europees project dat zich richt op het gebruik van BIM-bots voor renovatietoepassingen.”