Nieuwbouwwoningen moeten snel aardgasvrij worden. De wet Voortgang Energie Transitie (VET) regelt dat de aansluitverplichting van nieuwbouw op het gasnet gaat verdwijnen. Het kabinet wil dit aardgasverbod al per 1 juli 2018 laten ingaan en zet daarmee de bouw op scherp. “Een statement”, vindt de een. “Gekkenwerk”, stelt de ander. Een rondje langs de velden. 

Brancheverenigingen Aedes, Bouwend Nederland en NEPROM hebben onlangs aan de noodrem getrokken. Zij vinden het belangrijk dat alle nieuwbouwwoningen zo snel mogelijk gasloos zijn -laat daar geen misverstand over bestaan. En ze hebben er begrip voor dat het kabinet haast wil maken met de invoering van de wet Voortgang Energie Transitie. De VET schrapt de aansluitverplichting voor nieuwbouw en bepaalt dat een netbeheerder geen andere werkzaamheden mag doen dan nodig voor de uitvoering van zijn wettelijke taak. Feitelijk is dat een gasverbod voor nieuwbouwwoningen.

De VET is op 30 januari 2018 aangenomen door de Tweede Kamer en op 3 april door de Eerste Kamer. So far so good. Maar de ministeries van BZK en EZ werken aan een ministeriële regeling die bepaalt wanneer de wet in werking treedt en opteren voor 1 juli 2018. Dat vinden de genoemde partijen overhaast. Te snelle invoering zou een zorgvuldige energietransitie eerder verstoren dan versnellen en zou leiden tot extra kosten en vertragingen in de bouwproductie (omdat projecten moeten worden herzien).

Bij snelle invoering van de wet hebben Aedes, Bouwend Nederland en NEPROM twijfel over de geschiktheid van sommige technische alternatieven. Warmtepompen zouden “nog onvoldoende beschikbaar” zijn. Een warmtenet ligt nog lang niet overal en vraagt bovendien tijd en geld om aan te leggen. Dus kabinet, wacht even met die snelle invoering! In een brief aan de ministers Wiebes (EZ) en Ollongren (BZK) vragen Aedes, Bouwend Nederland en NEPROM om een verbod op aardgas per 1 januari 2019. Ofwel: zes maanden uitstel. Wat vinden partijen in het veld van de VET en de beoogde snelle invoering?

Omkatten

“Een compliment voor de overheid dat ze nu krachtig doorpakt”, aldus Onno Dwars, directeur van Ballast Nedam Development. Dit bedrijf bouwt en verkoopt sinds september 2017 alle projecten gasloos en voelt zich door de VET bepaald niet voor het blok gezet. “Wij merken dat kopers graag gasloos kopen. Voor ons heeft de wet geen impact”, aldus Dwars, die het een plicht vindt voor de bouwsector om gasloos te bouwen -of de wet er nu versneld komt of niet. En naar kopers toe hebben bouwers volgens Dwars een “ethische verplichting”. Nu een nieuwbouwwoning met een gasaansluiting verkopen, en die straks weer aanpassen (en de koper op kosten jagen), dat moeten we niet willen.  

Dwars stelt wel dat er rekening gehouden moet worden met het feit dat het “omkatten” van een woning naar all-electric minimaal drie maanden duurt. Er is intensief overleg nodig met de adviseur. Het ontwerp moet worden aangepast, evenals de EPC-berekening. De cv-ketel moet eruit, de warmtepomp erin. Bovendien is er een ander ventilatiesysteem nodig. Dit alles kost tijd en zorgt voor vertraging bij de projectontwikkelaars. “Hou daar rekening mee!”

De grote vraag is hoe gemeentes gaan handhaven. In elke gemeente kunnen B&W straks uitzonderingsgebieden aanwijzen waar aansluiting op het gasnet noodzakelijk blijft. Hoe zien ze dit voor zich?  Lennert Middelkoop, directeur Stedelijke Ontwikkeling & Economie van de gemeente Utrecht, zegt daarover: “Al jaren pleiten wij voor stoppen met gasleidingen naar nieuwe woningen en gebouwen. Sinds medio 2016 is dit onze lijn bij grootschalige nieuwbouw. Daarom is Utrecht blij met deze wet, die helderheid geeft aan alle marktpartijen èn aan kopers. Maar goed, de invoeringstermijn is wel kort!”

Utrecht is momenteel aan het uitzoeken hoe de vergunningverlening ervoor staat voor nieuwbouw op kleinere locaties. Middelkoop: “We hebben nog geen routine om samen met de netbeheerder te letten op de vergunningsvoorwaarden met betrekking tot aardgas. Die kennis moet nu in korte tijd worden opgebouwd. Gelukkig is er veel aandacht voor het onderwerp. Ook is er een convenant met netbeheerder Stedin getekend, ‘de inkeerregeling’, waarmee we bouwers en aspirant-kopers de mogelijkheid bieden om alsnog een ontwerp aan te passen naar aardgasvrij.”

Inventiviteit uitlokken

Jan Willem van de Groep, directeur van bouwbedrijf Factory Zero, is voorstander van invoering van de VET per 1 juli: “Dit is echt een statement van het kabinet”, aldus Van de Groep. “De VET lokt inventiviteit uit en dat is precies wat we nodig hebben. We weten allemaal dat het anders moet. Nou, bouwers en installateurs moeten nu dan maar eens bewijzen dat ze het kunnen.”

Van de Groep weet dat het niet zo ingewikkeld is om een woning met een EPC van 0,4 om te bouwen en gasloos te maken. Nu het kabinet extra druk wil zetten met een snelle invoering van de VET, worden marktpartijen gedwongen om met oplossingen komen. En dat zal gebeuren ook, voorspelt Van de Groep: “Er is nog veel innovatieruimte en het is hoog tijd dat we dat potentieel nu gaan benutten.”

Met een gasloze woning kun je volgens Van de Groep prima op een warmtevraag komen die onder 40 kilowatt per vierkante meter blijft. Punt van aandacht is wel het kostenplaatje voor de koper. Een warmtepomp met wtw-unit is natuurlijk duurder dan een gasketel. Bovendien heb je een ventilatiesysteem nodig dat geschikt is voor laag temperatuur verwarming. Bewoners zijn duurder uit. Maar daar staat wel tegenover dat hun energierekening niet stijgt en ze bovendien meer comfort zullen hebben. Verder zorgt snelle invoering van de VET dat bewoners niet worden opgezadeld met toekomstige investeringen. Kortom: doen!     

Ophef

Claudia Bouwens, programmamanager Energie & Duurzaamheid bij NEPROM, kan zich prima vinden in het standpunt van Jan Willem van de Groep. Natuurlijk moet innovatie worden aangewakkerd, dat is geen issue. Haar grote bezwaar is de invoeringsdatum. Bouwens: “Ook de bouwsector wil geen aardbevingen meer in Groningen, en het uitgangspunt dat we de nieuwbouw als eerste aanpakken, vinden wij uitstekend. Maar we moeten wel tijdig kunnen anticiperen en dat kan nu niet. Het is echt niet zo simpel dat je een cv-ketel eruit gooit en een warmtepomp erin. Dat vraagt om meer aanpassingen. Wij pleiten voor januari 2019. Vergis je niet: ook dat is al extreem snel.”

In elke gemeente zouden bouwers en ontwikkelaars vanaf 1 juli volgens de VET om toestemming moeten vragen voor een gasaansluiting. Bouwens stelt dat dit veel papierwerk gaat opleveren. “Als er verzoeken komen, leidt dat tot enorme vertragingen.” Bouwens vindt overhaaste invoering niet alleen onverstandig maar ook onbegrijpelijk: “Dit soort verstrekkende wijzigingen in de regelgeving moet zes maanden vantevoren worden aangekondigd. Amper twee maanden, zoals in dit geval, heb ik nog nooit meegemaakt. Dit is gekkenwerk. Stel je voor dat je problemen krijgt in een overhaast omgekat gasloos project? Denk aan geluidoverlast van de buitenunit van een luchtwarmtepomp, of je berging vol met installaties. Op 12 mei was dit al bij Kassa in de uitzending. Straks schieten bewoners in de weerstand en willen ze geen warmtepomp meer. Daar zit je dan met je gasloze exercitie.”

Onno Dwars van Ballast Nedam Development is niet bang voor warmtepompen die niet zouden functioneren. De bouwsector heeft de afgelopen tien jaar vele tienduizenden warmtepompen geïnstalleerd en dat heeft zelden tot grote problemen geleid. Dwars concludeert: “De VET zorgt voor gasloos bouwen en zal daarnaast ook zorgen dat we versneld naar energieneutraal gaan. Technische ontwerpen zullen beter in elkaar steken. Denk aan warmtepompen in combinatie met zonnepanelen, laag temperatuur verwarming en triple glas. Laten we dus vooral veel ruchtbaarheid geven aan deze wet, die nog te weinig leeft in de sector.”