Duurzaamheid staat niet hoog op de agenda bij zorginstellingen, terwijl veel vastgoed een verbetering behoeft. Ook kampen veel zorgcentra nog altijd met financieringsproblemen om vastgoed te verbeteren. “Maar er is licht aan het einde van de tunnel.”

De kansen voor de zorgsector stonden centraal tijdens de Duurzaam Gebouwd Seminars Zorgvastgoed. “Er zijn kansen genoeg en dat gaan we vandaag laten zien”. Het eerste verbeterpunt kwam van Joost Berger van MAS Architectuur. Hij pleit voor een verscherping van het ontwerp- engineerings- en bouwuitvoeringsproces bij de bouw en renovatie van zorginstellingen. “Er zijn meer voor- dan nadelen aan een integrale projectaanpak. Naast faalkosten- en doorlooptijdreductie heb je meer ruimte om met elkaar na te denken over flexibiliteit van gebouwen. Bijvoorbeeld om over tien jaar een revalidatiecentrum om te vormen naar een appartementencomplex.”

Grote verbeteringen binnenklimaat

Het is vooral de vraag of zorginstellingen bouwpartijen de ruimte geven om na te denken over de invulling van duurzaamheidsvraagstukken. “Het gemiddelde ziekenhuis heeft duurzaamheid niet als drijfveer”, laat Berger hierover weten. Dat beaamt adviseur Martijn Leerdam van Alklima, leverancier van klimaatoplossingen. “21 van de 47 zorggroepen heeft dit onderwerp niet eens in het MVO staan. Dat terwijl we ver achter lopen op de Europese doelstellingen die we hiervoor moeten behalen en zorginstellingen hier juist een flinke bijdrage aan kunnen leveren.”

Dat blijkt wel uit de forse hoeveelheid (fossiele) energie die de instellingen gebruiken: de zorgsector verbruikt 900 miljoen m³ gas en 23 miljoen MWh elektriciteit. “Dit terwijl all-electric met duurzame elektriciteitsopwekking vandaag al mogelijk is. Daarnaast zijn er nog veel te veel zorggebouwen zonder zonwering en koeling en die gebreken zijn funest voor het binnenklimaat.” Deze verbeterpunten voor luchtkwaliteit in ziekenhuizen en zorgcentra waren ook senior accountmanager Maurice Gijzen van ACS-AFPRO Filters niet ontgaan. “Naast koeling is ook bestrijding van fijnstof een agendapunt dat nog te vaak ontbreekt”, vindt hij.

Tijdens de discussietafels werden diverse stellingen besproken die te maken hadden met actuele onderwerpen binnen het thema Zorgvastgoed

Als specialist op het gebied van luchtfiltratie laat hij weten dat de keuze van eindgebruikers nog vaak valt op goedkope filtertechnieken. “Eigenlijk onterecht, want hoewel je meer betaalt voor een hoge kwaliteitsfilter, verdien je dit in de beheer- en onderhoudsfase ruimschoots terug. Zo realiseerden we in een zorgcomplex een besparing van 12.500 euro per jaar door de filters te vervangen.” Net zo belangrijk is de reductie van fijnstof door deze oplossing.“Vooral voor stedelijke gebieden, waarin je gemiddeld vaker te maken hebt met een vervuilde omgeving. Laat dit nu net de omgeving zijn waarin de meeste ziekenhuizen staan.”

Andere rol voor zorginstellingen

Architect-directeur Frank Pörtzgen van Wiegerinck architectuur stedenbouw liet weten dat deze omgeving en het landschap verandert. “De vergrijzing en ook de zorgvraag nemen toe en tegelijkertijd komen technologische snufjes als paddenstoelen uit de grond. Zo wordt medische apparatuur kleiner en mobieler, leidt monitoring tot minder zieken en is er een andere rol voor de huisarts en polikliniek weggelegd.”

Daarnaast is er een groeiende afhankelijkheid van extramurale zorg. “Er komt meer zorg vanuit huis en er zijn zorghotels om patiënten op te vangen na operaties. Verder zijn er timeout resorts voor wie niet meer in de eigen woning ondersteuning kan vinden en interventiecentra met intensieve verpleging. Ten slotte zijn er meer specialisten die ons op of afstand kunnen ondersteunen. Ik verwacht dat kleine centra steeds belangrijker worden en op termijn een deel van de grotere ziekenhuizen gaan vervangen”, blikt Pörtzgen vooruit. Directeur Mark van Schijndel van Careos Groep stemde daarmee in. “Mensen blijven langer thuis geclusterd wonen en klanten moeten steeds vaker betalen voor de diensten die ze afnemen. Waar er vroeger een ‘all-in’ mentaliteit heerste, worden diensten nu vaker aangeboden op basis van vraag.” Daarnaast verwacht hij dat de corporatiesector klaar is om gebouwen in stedelijke omgeving nieuw leven in te blazen en geschikt te maken voor hulpbehoevenden. “Het merendeel van de bestaande woningen is ongeschikt, maar daar kun je iets aan doen door te renoveren en eventueel te transformeren. De behoefte voor geclusterd wonen is er zeker.”

Gebrek aan geld?

Toch draait het nog vaak om geld, ofwel het gebrek eraan om dergelijke businesscases door te voeren. “Dat komt doordat de financiering te laat in het proces aan bod komt”, weet specialist en ambtelijk secretaris van de Vereniging NL Zorgobligatie John Reimerink. “De businesscase leidt tot een investeringsbeslissing, een creditscan en financieringsstrategie. Vervolgens kom je, na een marktverkenning, tot een financieringsbeslissing en ten slotte komt het beheer. Wanneer alle partijen in een project vanaf het begin betrokken zijn, kom je sneller tot een financiering omdat er duidelijk is over de totale case.”

Dagvoorzitter Marco Sotthewes van draaijer+partners stelde vragen aan iedere spreker voor verduidelijking en verdieping

Omdat banken een terugtrekkende beweging maken, wordt gestapelde financiering steeds interessanter. Een voorbeeld hiervan is de NL Zorgobligatie en crowdfunding. “Hierdoor communiceer je rechtstreeks met je beleggers en heb je niet te maken met intermediairs. Met crowdfunding doe je een direct appel op de maatschappelijke verantwoordelijkheid bij een groot beleggerspubliek. Het aangaan van deze relatie is een groot voordeel. Uitgangspunt is dat iedereen mee kan doen , veel kleine bijdrages leiden tot een grote financiering.” Hij sluit af met een pleidooi voor menselijk contact voor zorgbehoevenden. “Wat verstaat men onder ‘thuis’ blijven wonen? Of gaat het juist om deze sociale behoefte? Wellicht is dat van alle initiatieven nog wel de grootste uitdaging.”

De terugblikpagina van Duurzaam Gebouwd Zorgvastgoed bevat onder andere de factsheet, presentaties en fotografie.

Foto bovenaan: Het Oude Slot te Heemstede, een van de locaties waar Duurzaam Gebouwd Zorgvastgoed werd gehouden.

Lees meer artikelen over wonen, zorg en welzijn op www.zorgsaamwonen.nl