Bewoners zijn in staat en bereid om hun energieverbruik blijvend te veranderen mits zij worden ondersteund door goed ontworpen, gebruiksvriendelijke technologie. Dit blijkt uit het onderzoek waarop Charlotte Kobus afgelopen vrijdag 29 april 2016 aan de Faculteit Industrieel Ontwerpen aan de TU Delft promoveerde.

De eerste grootschalige veldstudie die in het proefschrift wordt beschreven, onderzoekt de invloed van het ontwerp van feedbacksystemen op een energiebesparing. Daarin wordt al geconcludeerd dat bewoners die het feedbacksysteem op de lange termijn blijven gebruiken degenen zijn die energie besparen. Het is dus erg belangrijk dat feedbacksystemen gebruiksvriendelijk zijn: dat zij eenvoudig te bedienen en interpreteren zijn. 

Afstemmen elektriciteitsvraag en aanbod duurzame energie

Naast energiebesparen moeten huishoudens ook de elektriciteitsvraag beter aanpassen op het aanbod van elektriciteit nu er meer duurzame energie komt (uit wind en zon). Als de vraag beter aansluit bij het natuurlijke aanbod van elektriciteit, kan er beter gebruik gemaakt worden van de beschikbare hernieuwbare energie van de bestaande elektriciteit-infrastructuur. In een kwalitatieve veldstudie wasten deelnemers zich wanneer de zon scheen. Zij kregen daarbij een slimme wasmachine - een wasmachine die gaat draaien als de zon schijnt - en een display. Op dit display kregen deelnemers zowel feedback over energiegebruik en de productie door de zonnepanelen, als vooruitzichten van de te verwachten productie. Deze studie bracht rijke inzichten in de factoren die een mogelijke rol spelen in het al dan niet aanpassen van de energievraag op het aanbod.

Grote veldstudie

De inzichten uit eerdere onderzoeken werden ingezet voor de ontwikkeling van gebruikdsvriendelijke en slimme energietechnologie. De ontwikkeling was voor een grote veldstudie, uitgevoerd in samenwerking met netbeheerder en Duurzaam Gebouwd-partner Enexis. In deze studie maakten ruim 240 huishoudens over een periode van twee jaar gebruik van een dynamisch elektriciteitstarief, zonnepanelen, een slimme meter, een display en een slimme wasmachine. De conclusie: deelnemers pasten hun elektriciteitsvraag aan op het aanbod.

Daarnaast is gemeten wanneer de wasmachines van de deelnemers draaiden. In vergelijking met een referentiegroep wasten de deelnemers vaker tijdens zonne-uren. Ook gaven zij aan het gebruik van de vaatwasser en de droger te verschuiven naar momenten dat de prijs van elektriciteit laag is of de opbrengst van de zonnepanelen hoog. Ook in deze studie werd geconcludeerd dat de speciale aandacht voor het gebruiksvriendelijk maken van de technologie loonde. Deelnemers veranderden hun elektriciteitsvraag blijvend.

Er zijn eerder studies gedaan naar het effect van slimme energietechnologie en tariefstructuren om beter gebruik te kunnen maken van de beschikbare hernieuwbare energie en van de bestaande elektriciteit-infrastructuur. Maar het is voor het eerst dat op grote schaal de gewenste gedragsverandering over lange tijd is onderzocht. Door zowel kwantitatief als kwalitatief onderzoek laat Kobus zien dat pas wanneer mensen in staat zijn en bereid zijn om langdurig de technologie te gebruiken, deze een blijvende verandering kan bewerkstelligen.