Onlangs zijn de monitoringresultaten van een vijftal nul-op-de-meter woningbouwprojecten en enkele super energiezuinige woningen gepubliceerd.* De vraag is wat de bouwkolom hiermee doet omdat veel gesignaleerde aandachtspunten al jaren bekend zijn. Geldt voor het lerend vermogen in de bouw het gezegde ‘Ze dronken een glas, ze deden een plas en alles bleef zoals het was’?

In het rapport worden ook verschillende lessons learnt gepresenteerd, die gebaseerd zijn op zowel terugkoppeling vanuit de bewoners als op absolute meetdata. Een goed initiatief van Energiesprong om monitoringresultaten en ervaringen te verzamelen en te delen. Het is te hopen dat de bouwkolom hier wat mee doet, te meer daar veel gesignaleerde aandachtspunten al jaren bekend zijn.

NOM: geen utopie, tevredenheid wel?

De eerste resultaten laten zien dat de beloofde nul-op-de-meter ambities zijn waargemaakt en dat de bewoners (redelijk) tevreden zijn. De woningen blijken gemiddeld genomen in het eerste jaar nul-op-de-meter (NOM) te zijn. NOM is dus werkelijk mogelijk, al vragen wij ons af of deze woningen over een aantal jaren nog steeds aan deze propositie voldoen. Ondanks de tevredenheid van de bewoners blijkt een behoorlijk percentage bewoners (variërend van 23% tot 44%) de woningen in de zomer als te warm te ervaren. Zelfs als passieve koelmaatregelen zoals een overstek en spuivoorzieningen worden toegepast, kan een relatief groot aantal mensen het te warm ervaren in de zomer en kunnen vertrekken te vaak te warm worden. Hier ligt in onze optiek een punt dat in de toekomst invloed kan hebben op zowel de NOM-propositie als de bewonerstevredenheid. Zeker in combinatie met andere ‘aandachtspunten’.

Kwalijk

Naast de oververhitting wordt namelijk ook geconstateerd dat verschillende bouwkundige en installatietechnische componenten nog wel (eufemistisch gezegd) wat aandacht vergen. Luchtdichtheid, geluidsoverlast en tocht ten gevolge van het ventilatiesysteem zijn kritische factoren voor het behalen van de beloofde energetische en comfortprestaties, zo constateren de onderzoekers. Het lijkt wel of we een rapport lezen over de ventilatieproblemen in de Amersfoortse wijk Vathorst (dat was ergens rond 2008) en diverse Bouwtransparantonderzoeken die met steun van de provincie in Noord-Holland zijn uitgevoerd in de periode 2008 tot nu. Dat vinden wij kwalijk, niet in de laatste plaats omdat de gesignaleerde tekortkomingen in loop van de gebruiksduur waarschijnlijk een grotere impact zullen veroorzaken op zowel het energiegebruik als de comfortbeleving en daarmee ook de bewonerstevredenheid.

Beleving van overlast

Kierdichtheid van een woning is nagenoeg altijd bij de oplevering een stuk beter dan een poos na de oplevering, door krimp, zettingseffecten, materiaaldegradatie en gebruik. Daarnaast blijkt uit diverse evaluaties dat bewoners na verloop van tijd kritischer worden, omdat het plezier van de nieuwe keuken, badkamer na verloop van tijd wegebt en de minder positieve zaken de boventoon gaan voeren (de fan-factor, het enthousiasme over het nieuwe huis, speelt een steeds minder dominante rol in de tevredenheid van de bewoners). Geluidsoverlast en tochtklachten als gevolg van een verkeerd ontwerp of fouten in de realisatie nemen na verloop van tijd ook toe en veroorzaken een steeds grotere beleving van de overlast, die uitmondt in irritatie en stress bij de bewoners. Er is al eens gesignaleerd dat permanente geluidsoverlast kan leiden tot fysieke en mentale uitputting en daardoor hartklachten kan veroorzaken. Een ander gevolg kan zijn dat het systeem op de laagste stand wordt gezet of zelfs de stekker uit het stopcontact wordt getrokken waardoor of de binnenmilieukwaliteit permanent ondermaats is, wat gezondheidsklachten kan veroorzaken, of de ramen vaker open gaan, wat weer consequenties heeft voor het energiegebruik.

Deel 2 van 'Wil de bouwkolom leren van projectervaringen' verschijnt op 11 september aanstaande. Hierin wordt aangegeven hoe de leercurve in de bouw te versnellen en te borgen.

* Resultaten uit monitoring Concepten nul op de meter en 80% besparing, Energiesprong/Platform 31, TNO, Van Beek en Rigo, mei 2015.

Auteurs: Jaap Neeleman & Gert Harm ten Bolscher, beiden van DWA.