Het hergebruik van woningelementen, met behoud van de functie, is financieel (nog) niet aantrekkelijk. Maar gelet op de verwachte prijsstijgingen, gekoppeld aan de schaarste van grondstoffen van bouwmaterialen, kan deze ontwikkeling in de toekomst niet langer genegeerd worden. Dit blijkt uit het afstudeeronderzoek van Kontek-adviseur Liesbeth Flipsen.

Gekeken naar fossiele grondstoffen is het al lang bekend dat het aanbod onvoldoende is om de consumerende houding van de mens te blijven voeden. Daarnaast is Nederland voor haar grondstoffengebruik sterk afhankelijk van het buitenland. Dit geldt ook voor de grondstoffen, die we gebruiken in onze vastgoedsector.

Dat de prijzen van verschillende bouwmaterialen de afgelopen jaren sterk gestegen zijn, is hiervan een logisch gevolg: een kwestie van vraag en aanbod. Ondanks het groeiende tekort gooien we materialen nog steeds weg of worden ze slechts gerecycled. Dit moet toch anders kunnen? Is het een utopie dat een circulair bouwsysteem uitkomst biedt om verspilling te voorkomen en de grondstoffenafhankelijkheid terug te dringen?

Circulaire bouwproducten

Gelukkig komen steeds meer leveranciers met hoogwaardig herbruikbare bouwmaterialen op de markt. Helaas passen bouwers deze innovaties nauwelijks toe. Nog steeds metselen ze bakstenen met grote hoeveelheden aan elkaar, terwijl het droog stapelen en later hergebruiken van bakstenen al een tijdje mogelijk is. Ook als bouwers deze slimme bouwproducten nu wel toepassen, creëren ze een gat tussen het heden en de toekomst. Want erg circulair is het niet, wanneer deze herbruikbare producten bestaan uit maagdelijke grondstoffen.

Daarom moeten we meer zoeken naar producten die we tot onze beschikking hebben en wat de mogelijkheden van deze producten zijn. Anders dan het vermalen van beton tot granulaat. Wat kunnen we nu opnieuw gebruiken volgens de filosofie van de circulaire economie? Volgens deze filosofie is recyclen de allerlaatste optie.

Circulaire woning

In opdracht van Kontek, onderdeel van Brink Groep, heb ik binnen dit kader onderzoek gedaan naar de (on)mogelijkheden van het realiseren van een eengezinswoning, waarbij bestaande bouwproducten en -materialen zowel functioneel als technisch hergebruikt worden. Ik heb onderzocht welke elementen van een woning uit de jaren 30 volgens de circulaire gedachtegang in een nieuwe woning opnieuw toegepast kunnen worden. Daarnaast heb ik de gevolgen hiervan voor de onderliggende businesscase inzichtelijk gemaakt.

Consequenties voor investeringskosten

Het ligt voor de hand dat het demonteren van elementen uit de bestaande woningvoorraad en hoogwaardig te hergebruiken, een besparing oplevert op de investering in nieuwe elementen en materialen. Dit wordt momenteel echter nog onvoldoende gedaan, waardoor de kosten van demontage juist hoger liggen dan de kosten van algehele sloop.

De oorzaak hiervan ligt in het gebrek aan degelijk materieel voor demontage, expertise op het gebied van herbruikbaar materiaal en de noodzaak van demontabel bouwen. Elementen en bouwmaterialen worden tot op heden aan elkaar bevestigd, met het idee ze nooit meer van elkaar te scheiden. Althans, niet zonder deze te beschadigen. Daar komt bij dat door veranderende wet- en regelgeving een groot aantal elementen hieraan niet meer kan voldoen. De benodigde aanpassingen om aan de geldende eisen te voldoen, zijn vaak erg kostbaar.

Grondstoffenonafhankelijkheid creëren

Het hergebruik van woningelementen, met behoud van de functie, is om bovengenoemde redenen financieel (nog) niet aantrekkelijk. Maar gelet op de verwachte prijsstijgingen, gekoppeld aan de schaarste van grondstoffen van bouwmaterialen, kan deze ontwikkeling in de toekomst niet langer genegeerd worden. Daarnaast is het creëren van grondstoffenonafhankelijkheid een positieve ontwikkeling voor de Nederlandse economie en bedrijvigheid.

Verder heeft het groeiende maatschappelijke besef van het op een duurzame manier gebruiken van materialen een positief effect op een meer circulaire economie. Tot slot is het belangrijk dat de verschillende beoordelings- en waarderingsmodellen hergebruik van materialen ook steeds zwaarder waarderen. Om die reden zijn de resultaten van mijn onderzoek een vertrekpunt voor noodzakelijk vervolgonderzoek naar methoden en technieken ter verbetering van een circulaire bouweconomie. Kortom: fossiele grondstoffen als basis van een gezonde businesscase!

Auteur Liesbeth Flipsen rondde in 2014 haar opleiding MER - Vastgoed en Makelaardij aan Fontys Hogescholen af. Voor haar scriptie 'De circulaire woning - Een onderzoek naar circulariteit in de woningbouw' ontving ze in dat jaar de Fontys-scriptieprijs.