Aanscherping Rc-waarde kortzichtig?

Auteur: Marten Valk

Per 1 januari 2015 wordt de R_c-waarde (warmteweerstand van de gebouwschil) voor nieuwbouw verhoogd van 3,5 m²K/W naar 5,0 m²K/W. Eerder wist demissionair minister Spies zich hard te maken voor uitstel van de invoering omdat het bouwers, en vooral kopers, op kosten jaagt maar inmiddels is het besluit definitief.

En dus wordt de huidige, door de bouwwereld geaccepteerde, eis van R_c 3,5 m²K/W geschrapt en moeten we vanaf 1 januari 2015 geloven aan de, naar ons idee, kortzichtig geformuleerde aanscherping.

Plank mis
Op het gebied van ontwerpvrijheid, investeringsruimte, milieubelasting door materialen, gasgebruik en gebouwtype wordt met deze verhoging vanuit Den Haag de plank misgeslagen. De verkeerde factoren zijn afgewogen waardoor de nieuwe R_c-waarde een averechtse werking heeft.

Allereerst worden er in het Bouwbesluit onder meer eisen gesteld aan de energieprestatie van verschillende gebouwfuncties. De markt is vrij om zelf een pakket aan maatregelen samen te stellen om aan de eisen te voldoen. Door een afgewogen combinatie van bouwkundige- en installatietechnische voorzieningen dient aangetoond te worden dat een voldoende energiezuinig nieuw gebouw wordt neergezet. Denk hierbij aan de verhouding tussen de nuttige gebouwoppervlakten en de oppervlakte van de gebouwschil.

Paul Stoelinga

Verantwoordelijkheid ontwerpers
Een zeer goed isolerende gebouwschil (R_c ≥ 5,0 m²K/W) is één van de mogelijkheden om een gebouw energiezuiniger te maken, maar zeker niet de enige. Met deregulering van wet- en regelgeving in het achterhoofd ligt het voor de hand om de ontwerpers zelf verantwoordelijkheid te laten dragen voor een integrale oplossing. Dat is immers ons vak. Met het voorschrijven van simpelweg nog meer isolatie wordt de investeringsruimte verkleind om met andere, misschien effectievere en meer innovatieve oplossingen het energiegebruik terug te dringen. Daardoor is de regelgeving een rem op innovatie.

Verwaarloosbaar effect
Wat de aanscherping van de R_c-waarde eveneens kortzichtig maakt, is dat in de communicatie rond het besluit wordt gesteld dat de maatregel in één klap zorgt voor een enorme besparing op gas. Dat is onjuist. Het effect van het nog verder verbeteren van de reeds goed geïsoleerde nieuwbouw is verwaarloosbaar op het totale warmteverlies van onze gebouwde omgeving en zelfs op het totale warmteverlies van nieuwe woningen. Daarnaast wordt bij nieuwbouw steeds minder verwarmd met gasketels, aangezien het met dit traditionele systeem steeds moelijker is om aan de aangescherpte energieprestatie-eisen te kunnen voldoen.

Marten Valk

Flinke inspanning
Een volgende onderschatte factor bij het verhogen van de R_c-waarde van 3,5 naar 5,0 m²K/W is de bouwkundige detaillering. Dit klinkt niet ingrijpend, maar de verhoging vraagt een flinke inspanning voor het ontwerpen van gevel- en aansluitdetails. Daarnaast is er minder keuzevrijheid qua type isolatiemateriaal, zeker als de gebouwschil niet te dik mag worden. Al met al is structureel meer materiaal nodig.

Winst bij bestaande bouw
Het voornaamste bezwaar tegen de verhogingsmaatregel is echter dat deze alleen van toepassing is op nieuwbouw. De totale bouwwereld is zich bewust van het feit dat de grote winst te behalen is bij de bestaande bouw. Nieuwbouw maakt voor grofweg 1% deel uit van de gebouwvoorraad en het effect van nog betere isolatie is daardoor zeer beperkt. Stel nu dat we de extra isolatie (R_c 1,5 m²K/W, 6 cm standaard isolatiemateriaal) niet in de gebouwschil van nieuwbouw aanbrengen, maar in een nabijgelegen minder goed geïsoleerd bestaand gebouw. Daarmee bereiken we maar liefst 17,5 keer meer effect! Dat komt omdat het warmteverlies verhoudingsgewijs afneemt. Dit is door iedere ingenieur op de achterkant van een bierviltje uit te rekenen.

Leges voor subsidie?
Maar regelgeving voor het isoleren van een ander pand als je zelf een nieuw gebouw neerzet, is natuurlijk niet zo eenvoudig geregeld als het verhogen van de R_c-eis. Het is wellicht een idee om met leges een energiebelasting te verrekenen die ten goede komt aan een subsidie voor het na-isoleren van bestaande gebouwen. De winst op macroniveau kan hierbij oplopen tot factor 17,5. Welke politicus durft daar een lans voor te breken?

Tekst: ir. P.A.L. (Paul) Stoelinga & ir. M.E. (Marten) Valk, Deerns Nederland B.V.

Bij de infographic: het rekenvoorbeeld laat zien dat de winst die te halen valt ten aanzien van het beperken van warmteverlies in een bestaande situatie (3.000 W) veel groter is dan in een nieuwbouwsituatie (170 W). Met het aanbrengen van 6 cm extra isolatie, oftewel R_c = 1,5 m²K/W, kan maar liefst 17,5 keer meer effect worden bereikt. Door na te isoleren in bestaande bouw (voor niet meer dan twee keer de investering in nieuwbouw) wordt wel ruim 17 keer zoveel energie bespaard.