Natascha Drabbe – verantwoordelijk voor het jongste erkende monument van Nederland, het Van Schijndelhuis in Utrecht – kwam bij de Stichting RoofUpdate met de vraag op welke manier dit monument kon worden verduurzaamd.

Door de ligging van het monument op een binnenterrein tussen Pieterskerkhof en Kromme Nieuwegracht, is het volledig van het openbare gebied afgeschermd en aan alle kanten omringd door hoger liggende woningen en kantoorpanden die met balkons en terrassen uitkijken op het gebouw. In de zomerperiode wordt door de omliggende zwarte daken en terrassen en de windluwte de temperatuur tussen de gebouwen omhooggestuwd.

Criteria voor verduurzaming van een monument

Verduurzaming van een monument als het Van Schijndelhuis niet eenvoudig. De uitstraling mag niet worden aangetast. Dit betekent onder andere dat er geen verhogingen (in het zicht staande elementen zoals grote frames met zonnepanelen) op het dak mogen komen ten behoeve van energieopwekking. Daarnaast moest het project qua uitstraling een voorbeeld vormen voor de directe omgeving en een bijdrage leveren aan het oplossen van huidige problemen in binnenstedelijk gebied zoals waterretentie en biodiversiteit.

Integrale aanpak

Typerend voor de verduurzaming van dit dak is de integrale aanpak. Zo is niet alleen gekeken naar wat er op het dak zou kunnen, maar is het hele gebouw op een integrale manier onderzocht. De bestaande situatie (energieverbruik / rendement, technische installaties, bouwkundige opbouw) is geïnventariseerd. De technische mogelijkheden van zowel gebouw als de installaties zijn onderzocht, waarna op basis van energieberekeningen een advies is gegeven over de meest wenselijke situatie voor de toekomst, natuurlijk rekening houdende met de status en uitstraling van het monument. Hiervoor is ook overleg geweest met de verantwoordelijke ambtenaren van de gemeente Utrecht in het kader van monumentenzorg en eventueel benodigde bouwaanvraag.

Thermisch en fotovoltaïsch

Uiteindelijk is gekozen voor een oplossing waarbij thermische zonne-energie in combinatie met daarop verlijmde PV-cellen zowel warmwater als elektrische energie leveren. De aluminium collectoren worden vlak op het bestaande dak geplaatst zonder de dakbedekking te perforeren, waardoor op termijn de risico’s en het onderhoud worden geminimaliseerd. De zonnecollector levert warmte voor tapwater. De combinatie zonnecollector met een warmtepomp bespaart het Van Schijndelhuis tot 60% op de totale verwarmingskosten. Door middel van de op de collector gelijmde laminaat PV-cellen kan het paneel ook elektriciteit leveren. De panelen zijn te belopen en eenvoudig te reinigen waardoor er geen beschadigingen ontstaan aan de PV-cellen tijdens onderhoud. Door de vlakke opstelling van de panelen kan er tijdens welke wind dan ook geen overlast door lawaai c.q. fluittonen optreden. Doordat het gewicht maximaal 2,5 kg. per m² bedraagt, kunnen nagenoeg alle constructies deze extra belasting dragen.

Groendak

Op het hoog gelegen energiedak is gekozen om de overblijvende strook onderhoudsvriendelijk te maken met een groendak; in dit geval Sedum om zo ook de energieopbrengst maximaal te houden. Door gebruik te maken van een innovatief type substraat op basis van minerale wol, die voorzien is van meststoffen en die altijd herverzadigbaar is, zelfs na volledige uitdroging, wordt zelfs voor lichte staalconstructies een groendak mogelijk. Voor het laagliggende dak is gekozen voor een semi-intensieve kruidenvegetatie. Door de ingesloten locatie wordt het dak een soort ecologische steppingstone voor vogels, vlinders en andere dieren en een voorbeeld om de omliggende daken en terrassen ook te begroenen.

Stichting Roof Update is een kennisplatform voor innovatief gebruik van de ruimte die daken ons bieden. Het streven is om naar een hogere positionering van daksystemen te komen door een netwerk van onafhankelijke specialisten samen te brengen dat door actieve kennis, input en overdracht hoogwaardige resultaten biedt voor energie- groen- en leefoplossingen op daken.

Foto: Imre Csany / Studio Csany