In een analyse van 307 gemeenteakkoorden blijkt dat 95% van de akkoorden ingaan op het thema 'duurzaamheid'. Dat is net iets vaker dan thema's als 'veiligheid' (93%) of 'bezuinigingen' (89%). In deze turbulente tijden lijkt duurzaamheid dus vaste voet aan de grond te krijgen.

DHV en VNG hebben de nieuwe coalitieakkoorden van de gemeenten geanalyseerd. In een analyse van 307 van deze gemeenteakkoorden blijkt dat 95% van de akkoorden ingaan op het thema 'duurzaamheid'. Dat is net iets vaker dan thema's als 'veiligheid' (93%) of 'bezuinigingen' (89%). In deze turbulente tijden lijkt duurzaamheid dus vaste voet aan de grond te krijgen. Alleen het thema 'Werk' scoort nog hoger, met 97%.
 
Aanleiding van het onderzoek
De afgelopen weken zijn in bijna alle gemeenten nieuwe coalitieakkoorden afgesloten.  Deze coalities zijn tot stand gekomen in turbulente tijden.

Veel aandacht is er voor de klimaatcrisis. De fouten van het IPCC zijn veelvuldig besproken in de pers en aangegrepen door de sceptici. Ondanks de scepsis hebben Europa, Nederland, en veel gemeenten hoge doelstellingen als het gaat om emissiereducties, energiebesparing en duurzame energie. De klimaattrends zetten door: de temperatuur zal in Nederland stijgen, met meer natte en droge periodes tot gevolg.

Economische crisis
Veel meer aandacht nog is er voor de economische crisis, zeker in aanloop tot de lokale en landelijke verkiezingen. Er komen ongetwijfeld stevige bezuinigingen aan, de gemeentelijke begrotingen zullen sterk onder druk komen te staan. De brede heroverwegingen van eerder dit jaar waren op dit punt heel helder. Minder subsidies en meer harde en verplichtende doelstellingen om de nationale en Europese doelstellingen te halen met minder geld.

Beide ontwikkelingen zijn voor de VNG en DHV reden geweest  een gezamenlijk onderzoek op te starten naar de bestuurlijke duurzaamheidsambities bij de nieuw gevormde colleges. Hebben de economische donkere vooruitzichten invloed op de gemeentelijke inzet? Gaan gemeenten bezuinigen op klimaatbeleid? Of heeft het thema inmiddels een volwaardige plek gekregen binnen de gemeentelijke organisatie en het bestuur de afgelopen jaren waardoor de duurzame doelen overeind zijn gebleven?

Eind 2007 is het zogeheten Klimaatakkoord tussen gemeenten en het Rijk afgesloten. Een veelomvattend akkoord met maatregelen en acties op diverse terreinen voor gemeenten om mee te werken aan de landelijke klimaatdoelstellingen. Dit akkoord kwam op een moment dat veel gemeenten nog geen idee hadden wat de invloed van gemeenten was op het klimaatbeleid.

Inmiddels weten we beter. Uit onderzoek dat het ministerie van VROM heeft laten uitvoeren is onlangs gebleken dat de bijdrage van gemeenten aan de landelijke doelstellingen zeer groot is. Vooral bij de bebouwde omgeving en de opwekking van duurzame energie zijn gemeenten onmisbaar.

Landelijke klimaatdoelstellingen op deze thema's zijn niet haalbaar zonder inzet van gemeenten. Of gemeenten ook daadwerkelijk actie gaan ondernemen de komende collegeperiode hebben VNG en DHV gezamenlijk onderzocht door de nieuwe collegeakkoorden op te vragen en door te nemen op diverse termen op het gebied van duurzaamheid en klimaat.

Analyse
In een analyse van 307 gemeenteakkoorden blijkt dat 95% van de akkoorden ingaan op het thema 'duurzaamheid'. Dat is net iets vaker dan thema's als 'veiligheid' (93%) of 'bezuinigingen' (89%). In deze turbulente tijden lijkt duurzaamheid dus vaste voet aan de grond te krijgen. Alleen het thema 'Werk' scoort nog hoger, met 97%.

Het thema klimaat wordt in 66% van de akkoorden genoemd. Dit betreft in verreweg de meeste gevallen intenties op het gebied van energiebesparing, duurzame energie en CO₂-reductie. Aanpassing aan klimaatverandering (adaptatie) wordt slechts in circa 10 gemeenteakkoorden genoemd.

Volwaardig thema
Ook inhoudelijk is duurzaamheid een volwaardig thema geworden in de gemeenteakkoorden. In ongeveer de helft van de akkoorden wordt 'duurzaam', 'duurzame' of 'duurzaamheid' tien maal genoemd, met uitschieters tot meer dan zestig maal.

In veel akkoorden is duurzaamheid een centraal thema of speerpunt geworden voor het gemeentelijk beleid.  In de uitwerking van de akkoorden is zichtbaar dat het thema breed wordt opgepakt. Vooral het thema duurzame energie wordt vaak genoemd, maar ook duurzame mobiliteit, duurzame gebiedsontwikkeling en duurzaam inkopen komen regelmatig voor. Met betrekking tot duurzame mobiliteit is het realiseren van oplaadpunten een veelvoorkomend issue. In circa 20 gemeenteakkoorden is dit een onderwerp.

Uit de coalitieakkoorden blijkt dat gemeenten de intentie hebben duurzaamheid serieus op te pakken, ook in tijden van bezuinigingen. Bij het daadwerkelijk doorvoeren van gemeentelijke bezuinigingsoperaties zal moeten blijken hoe hard deze intenties zijn ook omdat gebleken is uit bovengenoemd VROM onderzoek dat lokaal klimaatbeleid kwetsbaar blijft, zeker als landelijke bezuinigingenworden opgelegd.  Het gevaar bestaat dat duurzaamheid en klimaat bij die afwegingen alleen modewoorden zullen blijven.

Daarvoor is het belang van gemeentelijk klimaatbeleid is echter te groot. Effectief gemeentelijk klimaatbeleid is onmisbaar voor realisatie van nationale en Europese klimaatdoelstellingen!


Voorbeeld van duurzaamheid als pijler van het gemeenteakkoord
Citaat gemeenteakkoord Nijmegen
Titel 'Werken aan een duurzame toekomst'
 
'We investeren de komende vier jaar fors in duurzaamheid. We willen en kunnen onze ogen niet sluiten voor de klimaatcrisis. De natuurlijke hulpbronnen op deze wereld raken snel uitgeput, de gevolgen van klimaatverandering worden zichtbaar. Maar duurzaamheid is niet alleen de verantwoordelijkheid van de overheid. Individuele bewoners, instellingen en bedrijven spelen minstens zo'n grote rol in de zorg voor de wereld van morgen. We gaan door op de weg naar een klimaatneutrale gemeente. Daarin nemen wij onze verantwoordelijkheid. Tegelijkertijd dagen we burgers en bedrijven uit om mee te doen. Werken aan duurzaamheid biedt een gouden kans om nieuwe producten te ontwikkelen en nieuwe bedrijvigheid te stimuleren. Nijmeegse kennisinstellingen en bedrijven bieden samen een goede basis voor nieuwe, hoogwaardige technologie in deze regio.'
 

Voorbeeld van adaptatie aan klimaatverandering in het gemeenteakkoord
Schouwen-Duiveland, 'Realisme en Respect', paragraaf over klimaatverandering
 
Klimaatverandering wordt steeds belangrijker. We zullen daar onze openbare ruimte op moeten aanpassen. De zeespiegel stijgt en de neerslagintensiteit neemt toe. We moeten daarom alternatieven bedenken voor ondermeer de afvoer van regenwater via de riolering. Om in 2050 een aangepaste openbare ruimte te hebben moet er binnenkort al bij onze ruimtelijke ontwikkelingen mee begonnen worden.