(N)iets nieuws onder de zon?

Auteur: Paul van Bergen

“Milieubewust bouwen is voor alle bouwpartners in de komende jaren de belangrijkste bouwopgave. Iedereen in de bedrijfskolom kan daaraan meehelpen. Dat geldt ook voor u. Wat niet betekent dat er tot nu toe niet aan het milieu gedaan werd. Een gecoördineerde aanpak ontbrak echter tot voor kort”.

Dit is een citaat uit de publicatie ‘bouw mee aan een beter milieu’ van VROM, onderdeel van de campagne Duurzaam Bouwen die in 1992 werd gestart en waarbij marktpartijen in de bouw aangespoord worden om te komen tot een gezamenlijke aanpak en inspanning op het gebied van duurzaam bouwen.

Geschiedenis
Duurzaam bouwen was hot in het begin van de jaren negentig. Er verschenen vele publicaties, programma’s en er was een hoos aan symposia en excursies over duurzaam bouwen en naar voorbeeld projecten. Aanleiding voor deze aandacht voor duurzaam bouwen was het in 1989 verschenen Nationaal Milieubeleidsplan (NMP) en het NMP plus uit 1990. Voor de bouw werden drie thema’s benoemd, te weten: integraal ketenbeheer, energie-extensivering en kwaliteitsbevordering.

Integraal ketenbeheer had betrekking op het terugdringen van het grondstoffenverbruik en het kiezen voor vernieuwbare grondstoffen. Energie-extensivering ging over het beperken van energiegebruik en het gebruik maken van duurzame energiebronnen. Kwaliteitsbevordering betrof het beperken van gezondheidsrisico’s door een beter ontwerp en bij de bouw van gebouwen. Allen thema’s en doelstellingen die zouden moeten leiden tot een beter milieu.

Iets nieuws onder de zon?
Is er nu, in 2008, meer dan vijftien jaar later, dan nog wel iets nieuws onder zon? Critici zouden kunnen zeggen dat de huidige overmatige aandacht voor duurzaamheid en duurzaam bouwen niets anders is dan ‘oude wijn in nieuwe zakken’. Dat geloof ik zelf niet. Er is een fundamenteel verschil tussen 1990 en nu!

De aanleiding voor de huidige duurzaamheidsgolf is niet de overheid met een beleidsplan. Nee, de transitie in de maatschappelijke aandacht voor duurzaamheid is veroorzaakt door de mondiale zorg over ons klimaat en de invloed van CO₂ daarop. De individuele burgers en consumenten zijn geinspireerd door een drietal communicatieve Amerikanen: Bill Clinton, Al Gore en/of William McDonough (samen met Michael Braungart).

Geen dwang van bovenaf
Via het Clinton Climate Initiative, An inconvenient truth en/of het C2C gedachte goed werd duurzaamheid en duurzaam bouwen weer bovenaan op de agenda’s gezet. Het is nu niet de overheid die van bovenaf ons dwingt om duurzamer te gaan leven en te gaan bouwen. De afnemers, huurders, gebruikers en eigenaren vragen van de bouwkolom om duurzamere oplossingen voor hun huisvestingsvraag! De afnemer trekt in plaats van een overheid die duwt!

Het fundament voor duurzamere gebouwen is veel groter en breder dan begin jaren negentig. De thema’s zijn echter nog wel vergelijkbaar, kwalitatief hoogwaardigere en gezonde gebouwen met een lage energiebehoefte die zo CO₂-arm (neutraal is nog niet haalbaar) wordt ingevuld.

Wat nu?
De vraag naar duurzame gebouwen en duurzaam vastgoed is er anno 2008, alleen we weten nog niet goed hoe we het moeten maken. Er is nog geen ‘plan van aanpak Duurzaam bouwen’, zoals dat er wel was in de jaren negentrig (plan van aanpak duurzaam bouwen: investeren in de toekomst, Tweede Kamer 1995-1996, 24 280 nr. 1). We hebben op dit moment de voorbeelden, hulpmiddelen en methoden nodig om de gevraagde duurzaamheid te kunnen bieden als stedenbouwkundige, architect, ontwikkelaar of bouwer.

De overheid heeft ons begin jaren negentig voorzien van de EPC-normering en de nationale pakketten duurzaam bouwe. Verder was de overheid initiatiefnemer van de modellen Ecoquantum, de eerste versie van Greencalc (via de paasbrief van staatssecretaris Tommel) en heeft voorbeeldprojecten gestimuleerd, geëvalueerd en de opgedane ervaringen gecommuniceerd.

Rol van de expert
Een vergelijkbaar pakket aan hulpmiddelen voor de huidige opgave, is er op dit moment nog niet. Er is echter wel een grote behoefte aan geactualiseerde kennis en ervaring. Ik vindt het dan ook een geweldig initiatief deze website www.duurzaamgebouwd.nl Een platform om kennis en ervaringen te delen en meningen uit te wisselen. Ik zal me inzetten voor een actieve rol binnen dit interactieve netwerk, een hulpmiddel wat in de jaren negentig niet beschikbaar was, blijkt er toch nog iets nieuws onder de zon de zijn.

Paul van Bergen