Het districtskantoor van Rijkswaterstaat in Terneuzen wordt ontmanteld vanwege de aanleg van een grotere zeesluis. De bouwmaterialen komen in de gedeeltelijke nieuwbouw van de kinder- en jeugdkliniek van Emergis in Kloetinge. Onder meer provincie Zeeland en ontwikkelmaatschappij Impuls Zeeland stimuleren het project, omdat hiervan veel te leren valt.

In 2011 verkozen het VARA-programma Vroege Vogels en vakblad De Ingenieur het Rijkswaterstaatkantoor in Terneuzen nog tot meest duurzame kantoorgebouw van Nederland verkozen. Dit was onder meer te danken aan het toepassen van een helofytenfilter, zonnepanelen, natuurlijke ventilatie, een sedumdak en warmtepomp. Via een warmtewisselaar zorgt kanaalwater voor de benodigde warmte.

Ook voor hergebruik bestond al aandacht. Uit oude meerpalen waren onder meer de gevelbekleding, galerijen, trappen een leestafel vervaardigd. Basaltblokken en klinkers werden ook hergebruikt. Verder werden gerecyclede of natuurlijke materialen toegepast, zoals leemsteen en hout. De isolatie bestond uit cellulose, gemaakt van oude kranten. De betonfundering was gemaakt van hergebruikt granulaat.

Bruikbare onderdelen als uitgangspunt nieuw gebouw

Voor Nederlandse begrippen is het uniek dat een ggz-instelling materialen en grondstoffen van een kantoorgebouw hergebruikt. Ook is bijzonder dat Rothuizen Architecten bruikbare onderdelen van het gebouw als uitgangspunt neemt voor zijn ontwerp. Zo verwerkt dit bureau onder andere buitenkozijnen, binnendeuren, gevelbekleding, houten vloerdelen en straatklinkers. 

Emergis heeft verduurzaming en circulaire bouw al langere tijd hoog op de agenda staan. Zo vond bouw van een nieuw schoolgebouw voor de OdyZee School & College plaats volgens de uitgangspunten van passief bouwen. Dit leverde een zeer energiezuinig gebouw op.

Circulair bouwen, gezondheid en comfort als voorwaarden

De 5 locaties van de kinder- en jeugdkliniek komen in 1 gebouw, dat een nieuwe vleugel krijgt. “Dat willen we ook duurzaam doen”, zegt directeur vastgoed Dorine Peters van Emergis. “Circulair bouwen is zeer actueel, maar we hebben ook een lijst van eisen waaraan deze nieuwbouw moet voldoen. Gezondheid, comfort voor onze cliënten en medewerkers en een goede akoestiek zijn belangrijke voorwaarden. Daarnaast willen we rekening houden met het milieu en geen afval produceren.”

De ggz-instelling bracht een ontwikkelteam bij elkaar. Dat bestaat uit medewerkers van de instelling en architect Taco Tuinhof  van Rothuizen Architecten Stedenbouwkundigen. Hij wist weer dat Rijkswaterstaat haar kantoor in Terneuzen moest ontmantelen. Er werd contact gezocht. Peters: “Ons uitgangspunt is ‘wees zelf de verandering die je wil zien’. Ook Rijkswaterstaat omarmt dat idee.”

Anders kijken naar garantiebepalingen

Verder ondersteunt een aantal partijen dit project, waaronder de provincie Zeeland, Impuls Zeeland, huisbankier Rabobank, Innax Installatieadvies en advocatenkantoor Justion. Peters: “Bij circulaire bouw moet je heel anders naar contracten kijken, zoals garantiebepalingen. Deze partijen zien het belang in van dit project in. Maar uiteindelijk zal de nieuwbouw ook aan de gestelde normen moeten voldoen.”

Emergis heeft enkele werkleerbedrijven voor cliënten, waaronder De Ambachten in Middelburg. Een naastgelegen loods van de gemeente geldt als opslagplaats voor materialen, tot aan de bouw van de nieuwe vleugel. Ook gaan cliënten daar aan de slag met de verwerking van de materialen.

Herkomst achterhalen van materialen

Verder komen er leerpuntenrapportages, die naar de provincie Zeeland wordt gestuurd. Ook wordt er een materialenpaspoort opgesteld, zodat van alle materialen de herkomst te achterhalen valt. Een fotoboek van de ontmanteling is een belangrijk hulpmiddel. “Dat zal bij de bouw zeker van pas komen”, zegt Peters. De nieuwbouw wordt in de vorm van kavels gegund aan verschillende aannemers.

Het districtskantoor van Rijkswaterstaat in Terneuzen was opgebouwd uit hout met een stalen kern.

Omdat deze bouwwijze zo nieuw is, komt het neer op leren door te doen. Ook Rijkswaterstaat is inmiddels tot het ontwikkelteam toegetreden. Tijdens iedere vergadering komen nieuwe punten naar voren. “Een van de belangrijkste aspecten is onderling vertrouwen. Bouwen op deze basis is zo nieuw, dat je niet alle risico’s bij voorbaat juridisch moet afdekken.”

Modulaire bouw was voordeel

New Horizon Urban Mining voert de ontmanteling en selectie van herbruikbare materialen risicodragend uit. Dit bedrijf heeft de regie en werkt samen met ‘oogstmeesters’, ofwel gespecialiseerde bedrijven, vertelt directeur Michel Baars. “Het was een voordeel dat het gebouw in Terneuzen modulair werd gebouwd. Het was opgebouwd uit hout met een stalen kern. We hadden wel te maken met de strenge veiligheidsprotocollen van Rijkswaterstaat. Je werkt daar op een sluizencomplex. Technisch gesproken was deze opdracht vrij overzichtelijk.”

Toegepaste materialen komen zo veel mogelijk uit de directe omgeving. Niet alle vrijkomende materialen zijn passend voor de kinder- en jeugdkliniek. New Horizon zorgt dat alle materialen en grondstoffen een traceerbare nieuwe bestemming krijgen.

Illustratie: een 3D-tekening van de kinder- en jeugdkliniek van Emergis. (Bron: Rothuizen Architecten)

Lees meer artikelen over wonen, zorg en welzijn op www.zorgsaamwonen.nl