Op zoek naar durfallen

Auteur: Tim van Dorsten

10 basisscholen toekomstbestendig verduurzamen naar Nul-op-de-Meterniveau, die voldoen aan Frisse Scholen klasse B. Dit wil kennis- en netwerkorganisatie Platform31 met haar Energiesprong-programma School vol Energie uiterlijk eind volgend jaar bereiken. Inmiddels zijn er 6 scholen gevonden, waaronder De Schakel in Vlaardingen.

Hans de Ruiter is zo’n 5 jaar directeur van deze Vlaardingse De Schakel. “Toen ik hier kwam aantrad, bestonden er plannen om hier een volledig nieuwe school te plaatsen. Door de economische crisis heeft de gemeente Vlaardingen deze plannen echter op de lange baan geschoven.”

Nul-op-de-Meter bij scholen als ambitie

Die gelden staan nog steeds gereserveerd op de gemeentelijke rekening. Dat bleek toen innovatiemanager Atto Harsta van Energiesprong tijdens de Klimaattop Vlaardingen in juni 2016 in contact kwam met wethouder Ruud van Harten. “Hij noemde Nul-op-de-Meter bij scholen als een van de ambities van de gemeente Vlaardingen”, herinnert Harsta zich. “Via de overkoepelende onderwijsstichting Uniek kwamen we toen uit bij De Schakel.”

Nul-op-de-Meter, gezond binnenklimaat en toekomstbestendig

Een halfjaar eerder zag de Green Deal Scholen het levenslicht, toen diverse partijen het akkoord tekenden. Het Energiesprongprogramma School vol Energie is onderdeel van deze Green Deal. “We hebben hiermee als doel om schoolgebouwen te renoveren naar Nul-op-de-Meterniveau, met een gezond binnenklimaat en toekomstbestendig”, vertelt hij. Zijn collega Jaap van der Wal voegt toe: “Hetzelfde principe als bij ons woningbouwprogramma, dat nu Stroomversnelling heet, waarbij we de energiekosten inzetten om de woning te verduurzamen. Bij schoolgebouwen schieten de energiekosten echter tekort om ze volledig Nul-op-de-Meter te krijgen. Daarom gebruiken we hiervoor ook het onderhoudsbudget, dat de school in haar eigen budget al heeft gereserveerd. Mede vanwege slechte isolatie en haperende installaties schieten de huisvestingslasten voor basisscholen als De Schakel in de meeste gevallen te kort. Naar schatting gaat het om zo’n 6.000 scholen. Ze ontvangen geld op basis van het aantal ingeschreven leerlingen, maar kunnen hiermee slechts 30% tot 40% van hun totale kosten betalen. Dit komt mede door de hoge energiekosten. Daarom kiezen wij ervoor om het gebouw eerst Nul-op-de-Meter te maken.”

Gezond en toekomstbestendig

Daarnaast zorgen ze ervoor dat het schoolgebouw na de renovatie voldoet aan Frisse Scholen klasse B, vanwege de gezondheid van de docenten en kinderen. Verder dient het gebouw toekomstbestendig te zijn: in de toekomst moet het gebouw aangepast kunnen worden aan nieuwe onderwijskundige inzichten en behoeftes. “Daarom stellen we marktpartijen een andere vraag, als ze met de schoolrenovatie aan de slag gaan”, vertelt Harsta. “Ze moeten niet alleen het gebouw renoveren, maar ook 20 jaar zorgen voor de energie en het beheer en onderhoud. Door deze prestatie te borgen, voldoet het schoolgebouw niet alleen aan het Nul-op-de-Meterniveau en Frisse Scholen klasse B maar is het ook toekomstbestendig. De achterliggende gedachte is dat het gebouw na die 20 jaar nog 20 jaar in goede staat meekan.”

Goede businesscase voor renovatie en nieuwbouw

Voor De Schakel gaat het naast renovatie, ook om een uitbreiding. Door deze basisschool uit te breiden met het nabijgelegen kinderdagverblijf – dat plaatsmaakt voor woningen – wordt het een integraal kindcentrum. Hoewel de gemeente voor de uitbreiding van deze basisschool nog geld had gereserveerd, betekende dit nog niet dat De Schakel direct op een vernieuwd gebouw kon rekenen. De Ruiter moest eerst zorgen voor een goede businesscase. “Aan de hand van onder meer het Actieplan Wonen heb ik een schatting gemaakt van de toekomstige aantallen kinderen in deze wijk voor de komende 15 jaar. Onze ligging midden in de wijk is ideaal, maar we weten ook dat veel flatgebouwen hier plaatsmaken voor rijtjeshuizen. Binnenkort krijgen we dus te maken met een dip, maar die zal van korte duur zijn.”

Budget op basis van aantal leerlingen

Zo’n inschatting is van belang, omdat de school budget krijgt op basis van het aantal leerlingen. Nadat De Ruiter deze businesscase heeft opgesteld, hebben Platform31 en de overkoepelende scholenstichting Uniek dit ook doorgerekend. “We gaan hier uit van 360 leerlingen”, vertelt Van der Wal. “Maar we zorgen ook dat het gebouw 50 leerlingen minder of meer aan kan.” Op basis hiervan stelt de gemeente Vlaardingen € 700 per vierkante meter bruto vloeroppervlak beschikbaar voor het te renoveren deel. De totale kosten voor het volledige project bedragen € 4,2 miljoen.

Proefprojecten van School vol Energie

De Schakel is voorlopig 1 van de 6 scholen, die tot de proefprojecten van School vol Energie behoren. De overige scholen staan in Almelo, Huizen, Krimpen aan den IJssel en 2 in Rotterdam. “De renovatie van scholen is nog steeds een grijs gebied, wat betreft de financiering”, vertelt Harsta, “is dit voor de rekening van de school of van de gemeente? Daarbij vinden veel gemeenten het lastig om de toekomstige behoefte in te schatten. Aan de ene kant speelt de lokale demografie een rol, aan de andere kant het integrale huisvestingsplan onderwijs.” Van der Wal benadrukt dat het hierbij gaat om experimenten. “Dit is een leerproces, waarbij we zoeken naar durfallen. Het zal niet in 1 keer goed gaan, maar het voornaamste is dat we voor betere scholen zorgen.” Voor de zomer moet het nieuwbouw- en renovatieproject van De Schakel van start gaan en voor het eind van het jaar moet het nieuwe IKC aan de Van Boisotstaat in Vlaardingen verrijzen.

Foto bovenaan: Van links naar rechts: Jaap van der Wal, Atto Harsta (beiden School vol Energie) en directeur Hans de Ruiter van basisschool De Schakel.

Dit artikel staat ook in Duurzame Scholen Magazine, dat begin mei is verschenen.