Vanaf 1 januari 2015 worden schoolbesturen van het primair onderwijs zelf verantwoordelijk voor het buitenonderhoud van hun scholen. 

Vooruitlopend daarop zoeken de gemeenten Geldermalsen en Neerijnen en scholenstichtingen Fluvium en CPOB met basisschool Eben Haëzer de samenwerking met de markt. En met resultaat: twee consortia maakten in de zomer van 2014 een duurzaamheidsplan voor 18 basisscholen in de gemeenten Geldermalsen en Neerijnen. Vanaf 2015 worden de onderwijsinstellingen duurzaam en toekomstbestendig.

Het eerste consortium bestaat uit de partijen Dura Vermeer, Eneco en ICSadviseurs. Het tweede is een breed samenwerkingsverband van partijen onder leiding van Strukton, ABN AMRO en mc2-conceptontwikkeling. Beide consortia
werkten businesscases uit, die belangrijke informatie bieden aan de schoolbesturen voor het daadwerkelijk aanbesteden van de uitvoering van investeringen en beheer vanaf 2015. De besluitvorming bij zowel gemeente als schoolbesturen moet nog plaatsvinden.

De 18 scholen zijn ieder uniek in hun ligging, omvang, technische staat, wensen en cultuur. Ze hebben als gezamenlijk doel om hoogwaardig onderwijs te verzorgen. Hiervoor is een comfortabel gebouw nodig dat het onderwijs ondersteunt, dat passend, gezond, duurzaam en betaalbaar is.

Verschuivingen

Er vinden grote verschuivingen plaats. Per 1 januari 2015 komt de verantwoordelijkheid voor buitenonderhoud bij het
schoolbestuur te liggen, voor het binnenonderhoud waren de schoolbesturen al verantwoordelijk. De budgetten gaan niet meer naar het gemeentefonds maar naar de scholen zelf. Echter, de gemeenten Geldermalsen en Neerijnen zien een blijvende rol voor zichzelf als samenwerkingspartner. Het is immers de maatschappelijke rol van de gemeente om
de kwaliteit van onderwijshuisvesting te bewaken en te ondersteunen. In het kleine kernenbeleid past ook dat zoveel mogelijk dorpskernen een school behouden. Dit ondanks de grote krimp in het leerlingenaantal in de regio, tot 30% in Geldermalsen en 15% in Neerijnen de komende 10 jaar. De inkomsten voor de scholen vanuit de Rijksoverheid nemen daarmee af. Terwijl de kosten voor onderhoud en energie van de (deels sterk verouderde) gebouwen zwaar drukken op het totale budget.

De vraag van gemeenten en scholen

Daarom was de tijd rijp in 2014 voor de 18 scholen, hun stichtingen en de twee gemeentebesturen, om de gebouwen integraal onder de loep te nemen. Samen gebruikmaken van schaalvoordelen maar met ruimte voor individuele wensen en behoeften per school en per dorpskern. Met de markt niet als uitvoerder maar als partner. De scholen willen ontzorgd worden, gebruikmaken van de technische en financiële knowhow van marktpartijen, een samenwerkingsrelatie aangaan waarbij wellicht zelfs winsten én risico’s worden gedeeld.

De stichtingen en gemeenten hebben daarom aan de markt gevraagd om plannen te ontwikkelen voor de toekomst van deze 18 scholen. Voor een groot deel van de scholen zal het schoolbestuur gebruikmaken van de opgedane kennis om in samenwerking met de gemeenten goed vorm te geven aan de aanbesteding van de daadwerkelijke uitvoering vanaf 2015.

Consortia presenteren plannen

De resultaten zijn veelbelovend. Beide consortia hebben in september een eigen businessplan opgeleverd dat moet leiden tot onderwijsinstellingen die kindvriendelijk, duurzaam, flexibel en gereed zijn voor de toekomst. Ze bieden een nieuwe visie en veel waardevolle informatie voor het verdere proces. Dit najaar presenteren de consortia hun plannen aan een breed publiek van stichtingen, directeuren en gemeenten uit de regio.

Meer dan energie

In het businessplan van een ESCo worden toekomstige besparingen op energie en onderhoud ingezet om een deel van de voorinvestering te doen om te komen tot betere gebouwen. Beide consortia gaan echter veel verder in hun business cases. Het complete gebouw, schoolplein en de volledige exploitatie voor de langere termijn nemen ze mee, met de behoeften van de gebruiker. Want een toekomstbestendige school vergt naast energiebesparing ook een fris binnenklimaat voor optimale leerprestaties en een indeling van de ruimte passend bij de gekozen onderwijsvorm. Door slim om te gaan met budgetten blijft er meer budget over voor het onderwijs. Naast technische en organisatorische maatregelen, zien de consortiumpartners toegevoegde waarde in het opzetten van een educatief programma voor leerkrachten, ouders én leerlingen om het bewustzijn van energie te vergroten. 

Innovatief proces

De twee consortia behaalden de hoogste scores in een competitieve marktconsultatie, uitgeschreven door schoolbesturen
Stichting Fluvium, Stichting CPOB, basisschool Eben Haëzer en de gemeenten Geldermalsen en Neerijnen. Het bureau De Kok & partners begeleidt het proces, gebaseerd op en geïnspireerd door ‘Slim en Snel’ van het programma ‘Energiesprong’. Het project is mede mogelijk gemaakt door een bijdrage van de Provincie Gelderland vanuit het programma 'Energietransitie’.

Een nieuwe manier van uitvragen is gevolgd waar de markt uiteindelijk goed mee uit de voeten kon. Tientallen bedrijven zijn nieuwe partnerschappen aangegaan om hun kennis te bundelen. Er zijn in totaal door 12 consortia filmpjes ingediend waarmee ze hun bereidheid aangaven om de business case uit te werken voor deze 18 scholen. De markt is uitgedaagd om zijn integrale visie neer te leggen op vastgoed dat duurzaam, gezond en levensloopbestendig is. Met als basisprincipe dat voor succes een volwaardig partnerschap nodig is van de markt, de eigenaren en de gebruikers van de gebouwen. Waarin ieder zijn eigen kennis en wensen inbrengt, maar waarbij ook winsten én risico’s worden gedeeld.

1000 scholen

Het consortium 1000 SCHOLEN van Strukton, ABN AMRO en mc2-conceptontwikkeling benadert, in
nauwe samenwerking met gemeenten en het onderwijs, het vraagstuk integraal en vraaggestuurd. Dit consortium ontwikkelde het concept ‘1000 Scholen’. Vanaf het begin wordt aandacht besteed aan ieders wensen en belangen. Het consortium richt zich op de sociale, technische en financiële aspecten op korte én lange termijn. Speerpunten daarbij zijn een gezonde binnenlucht, energetische duurzaamheid, belevingsaspecten en innovatieve indelingen die beter aansluiten op de onderwijsmethodieken en het passend onderwijs.

Slimme scholen

Het consortium van Dura Vermeer, Eneco en ICSadviseurs ontwikkelde het concept ‘Slimme Scholen’. Naast een ambitieniveau waar het consortium dé partner in duurzaamheid is, door efficiënt om te gaan met energie, onderhoud en ruimtebehoefte, is de echte ambitie van het consortium om het comfort van de leerlingen en leerkrachten centraal te stellen voor optimale leerprestaties. Een frisse school met een goed leerklimaat en aandacht voor de omgeving is het resultaat van een ‘Slimme School’.

Dit artikel is verschenen in Duurzaam Gebouwd Magazine #28. Geinteresseerd in het hele tijdschrift? Kijk dan op DuurzaamGebouwd.nl/Duurzaam-Gebouwd-Magazine.