Rapport 'Circulaire Economie in kaart' biedt kansen en bedreigingen. Hoe circulair is een nieuwe warmtepomp? En bermgras?

Eerder deze maand publiceerde het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) het rapport Circulaire Economie in kaart. Die publicatie is grotendeels gebaseerd op onderzoek van Royal HaskoningDHV, dat een innovatieve en vijfvoudige onderzoekstrategie toepaste. Zo kan het PBL voor het eerst in de volle breedte de circulaire activiteiten in de Nederlandse economie in beeld brengen (zie ook afbeelding onderaan).

Er werden 85.000 circulaire activiteiten vastgelegd, maar zonder zaken als de reparatie van fietsen en auto’s en de verkoop van tweedehandsmeubelen blijven er slechts 1500 circulaire initiatieven over. Het PBL concludeert dan ook dat er een versnelling nodig is.

Levensduurverlenging

Voor Royal HaskoningDHV was sustainability consultant Paul Mul betrokken bij het aanleveren van het cijfermateriaal en de eerste analyses. In een blog hierover schrijft hij: “Het PBL-rapport heeft geleid tot waardevolle inzichten in de stand van zaken, belemmeringen en aanknopingspunten om de transitie naar een circulaire economie te versnellen.
Eén van de conclusies is dat veel initiatieven gericht zijn op recycling, terwijl met andere circulaire strategieën, zoals levensduurverlenging, meer waarde kan worden gecreëerd of worden behouden. Daar liggen kansen voor Nederland.”

Gevraagd naar die kansen met betrekking tot de bouw, zegt Mul: “Levensduurverlenging in de bouw is natuurlijk niets nieuws. Oudere gebouwen en woningen zijn vaak al het meest gewild. De verbetering daarvan is al heel lang geleden uitgevonden, alleen deden we dat nog niet circulair en nu wel.
Alles is tot nu toe gebouwd met de inzet om het zo vast mogelijk te bouwen. Om dat alles nu ineens te verwijderen en iets anders terug te plaatsen, is best wel lastig. Je kunt ook moeilijk iets uit een gebouw halen en elders weer inzetten. Je ziet nu wel bij renovaties dat men beter nadenkt over hoe je dingen modulair kunt inbouwen en modulair weer kunt uitbouwen.”

Energietransitie

“Een van de zorgen is natuurlijk de energietransitie. Dat is zowel een kans als een bedreiging. Op dat vlak moet er nog een hoop gebeuren. Zo moet je heel veel materiaal aan een gebouw toevoegen om de isolatiewaarde op te krikken. Als je echter overal isolatieschuim tussen gaat spuiten, wordt het alleen maar lastiger om dat materiaal er later bij sloop of renovatie op een hoogwaardige manier weer uit te halen.”

“Hetzelfde geldt ook voor installaties. Nu worden er allerlei installaties vervangen, zoals een ketel voor een warmtepomp. Daar zijn weer allerlei materialen voor nodig en als je dat niet op de juiste manier doet, ga je niet circulair een gebouw energieneutraal maken. Helaas is daar echter nog niet het ei van Columbus over gelegd.”

“Bij de energietransitie moet 40 procent van de energiereductie komen uit maatregelen die vanuit de circulaire economie moeten komen. Daar ligt dus nog een behoorlijke opgave. Heel veel uitstoot komt doordat wij fossiele oliën gebruiken in allerlei producten. En die producten zijn vaak slecht her te gebruiken of te recyclen. Die eindigen gewoon in de oven en dat zorgt ook weer voor heel veel uitstoot. Als je veel van die materialen toepast, die niet circulair te verwijderen zijn, heb je een probleem.”

Bermgras

In het rapport worden ook reststromen genoemd, als basis voor hergebruik. Zo zijn er wel honderden soorten groene bouwmaterialen, die je volgens Mul nu al kunt toepassen. Mul: “Het zijn vaak nog niche-producten, maar als er voldoende vraag naar zou zijn, kan dat best grootschalig uitgerold worden. We zijn nu ook bezig met Rijkswaterstaat om uit bermgras isolatiemateriaal te maken.” De eerste proeven hebben al bruikbaar karton opgeleverd.

Het PBL stelt dat de circulaire economie kan worden gecombineerd met doelen voor de klimaat- en woningbouwopgave. Zo kunnen onder andere recycling, hergebruik en een aangepast ontwerp van producten en productieprocessen een aanzienlijke CO₂-besparing in de keten opleveren. Het PBL pleit ervoor om in de Nationale Omgevingsvisie aandacht te besteden aan circulair bouwen in combinatie met de woningbouwopgave.

De bouw kent ten slotte verschillende icoonprojecten op circulair gebied, aldus het PBL. Zoals het circulair paviljoen van ABN AMRO en het Cradle-to-Cradle gebouw van de gemeente Venlo. Of initiatieven op het terrein van de circulaire gebiedsontwikkeling, zoals Park 2020 in de Haarlemmermeer en Buiksloterham in Amsterdam. Andere initiatieven en opties die het PBL in het rapport (pdf) noemt:

• Van bouw en sloop (Repurpose) tot renovaties (2nd Skin)
• Nieuwe grondstoffen met behulp van urban mining (New Horizon)
• Biobased bouwmaterialen (Ecoboards of bio-beton van Structon)
• Verschillende grondstoffenpaspoorten (Madaster of BAMB)

Tekst: Ysbrand Visser