Op bedrijventerreinen komen duurzaamheid en circulaire economie moeizaam van de grond. Plannen en initiatieven genoeg, maar van een brede aanpak en efficiënt beheer is weinig sprake, zegt Fontys-lector Ondernemende Regio Cees-Jan Pen. Toch gebeurt er best het nodige.

Het ministerie van Economische Zaken formuleerde het al in 1998 zo: een duurzaam bedrijventerrein is een terrein waar bedrijven en overheden systematisch samenwerken aan een optimaal (bedrijfs-)economisch resultaat, minimale milieubelasting en efficiënt ruimtegebruik.

Hierbij zijn 2 invalshoeken belangrijk:

• duurzame bedrijfsprocessen
• duurzame inrichting van een bedrijventerrein

Op een duurzaam bedrijventerrein is het mogelijk economische groei te combineren met beperking van de milieudruk. Duurzame ontwikkeling kan dan op 3 niveaus worden ingevuld: inrichting van het terrein, samenwerking tussen de bedrijven onderling en tussen bedrijfsleven en overheid en tenslotte op individueel bedrijfsniveau. Voor deze 3 schaalniveaus kunnen voor people, planet en profit duurzaamheidskansen worden ingevuld.

Investeringen niet hoopgevend 

Als lector Ondernemende Regio aan Fontys Hogescholen houdt Cees-Jan Pen zich al jaren met deze materie bezig. “Afhankelijk van de staat van een bedrijventerrein is er geïnvesteerd in upgraden, revitaliseren of – het meest ingrijpend – herstructureren. Punt is dat de evaluaties van deze miljoeneninvesteringen niet echt hoopgevend waren. Al weet je ook niet wat er was gebeurd, als je niets zou hebben gedaan.”

Beheren, handhaven en onderhouden van bestaande terreinen wordt weinig sexy bevonden, zegt Pen. “Er is weinig geleerd van alle ervaringen en adviezen. Bovendien hebben bezuinigingen de bodem onder de bedrijventerreinen weggetrokken. Goedkoop bezuinigen lijkt zo zeer duurkoop te worden, ruimtelijk maar ook sociaal-economisch.”

Aanpak blijft hangen in proefprojecten

Er lijkt nu sprake van een soort ‘laat duizend bloemen bloeien’-aanpak, meent hij. “Overal wordt gesproken over verduurzaming en circulair ondernemen. Toch lijkt dit vooral bij politici en beleidsmakers te leven. Uitdaging is vooral om de circulaire, duurzame economie op een hoger gebiedsniveau te krijgen en beheerders van bedrijventerrein, vastgoedbezitters en ondernemersverenigingen het concept te laten omarmen.”

De aanpak blijft nog te veel hangen in pilots, experimenten en labs. “Overheden zijn er wel mee bezig, evenals marktpartijen en ondernemersclubs. Uitdaging is dat beheerders van bedrijventerrein, vastgoedbezitters en ondernemersverenigingen de circulaire, duurzame economie breed omarmen.”

Te weinig doorbraken

Concreet doorpakken, versnellen en doorbraken realiseren: dat gebeurt nog te weinig, zegt Pen. “Illustratief zijn het rijksbrede programma Circulaire Economie en provinciale programma’s. Die proberen van alles samen te voegen en integrale visies te formuleren,  maar helaas blijft het allemaal nog te veel hangen bij inventariseren en inspiratie.”

In zijn ‘eigen’ regio Eindhoven krijgt duurzaamheid van bedrijfslocaties al volop aandacht. Bekende voorbeelden zijn High Tech Campus en Brainport Industries Campus. Maar natuurlijk kunnen niet alle bedrijven op campussen, hot spots en creatieve werklocaties worden gehuisvest, stelt hij. “Vooral provincies die met demografische krimp en economische tegenwind kampen, worstelen met verduurzaming. In Zuid- en Noord-Holland, Noord-Brabant, Gelderland en Overijssel worden echt stappen gezet.”

Verduurzaming bedrijfsleven als speerpunt

Beleidsmedewerker milieu Jan Minderhoud van de gemeente Middelburg stelt dat verduurzaming van het bedrijfsleven in deze Zeeuwse regio al jaren een speerpunt is. Middelburg wil in 2050 energieneutraal zijn. “Wij hebben alle accountants en boekhoudkantoren aangeschreven over investeringsaftrek van duurzame maatregelen. Er bleek nog best een flinke hiaat in hun kennis te zitten. Verder hebben we een convenant afgesloten met bedrijven in onze gemeente, waarin wij hebben afspraken dat ze binnen 3 jaar 10% energiebesparing zouden bereiken. Ze konden ook gratis deskundig advies krijgen van bedrijven die zijn gespecialiseerd in verlichting of in isolatie. Bij bedrijfsbezoeken promoten we financieringsmogelijkheden via het Stimuleringsfonds Volkshuisvesting en maken we duidelijk dat investeringen snel kunnen worden verdiend.” Via het ZON-offensief kunnen bedrijven tegen een redelijke prijs zonnepanelen laten plaatsen.

Verder is er de Energieke Regio, een initiatief dat op Goeree-Overflakkee is ontstaan vanuit de Rabobank, vertelt Minderhoud. Ook hier worden bedrijven actief benaderd. Hij tekent daarbij aan dat de krenten qua duurzame maatregelen al uit de pap waren gehaald, al leverde de Energieke Regio ook weer een kleine 10 extra deelnemende bedrijven op. “Verduurzaming komt bij veel ondernemingen lastig van de grond. Ze horen het braaf aan, maar gaan al snel weer over tot de orde van de dag.”

Nieuw ten slotte is het plan van de gemeente Middelburg, energiecoöperatie Zeeuwind en chemisch bedrijf Eastman op bedrijventerrein Arnestein om restwarmte in te zetten voor de verwarming van 800 sociale huurwoningen woningcorporatie Woongoed Middelburg.